compassie

Citaat

“‘De waarheid zal je bevrijden.’ Wie zijn eigen geschiedenis durft te wegen en er eerlijk over is kan zijn verleden van zich afschudden. En dan ben je vrij en ontstaat er compassie, voor jezelf en anderen.”
(Bron: De waarheid zal je bevrijden – Joost de Vries, de Groene Amsterdammer, 3 augustus 2020)

Betekenis

mededogen, het met iemand begaan zijn

Uitspraak

[kom-pas-sie]

Woordfeit

Wie compassie voelt, lijdt als het ware met iemand mee. Letterlijk betekent compassie dan ook ‘medelijden’. Com- betekent in het Latijn ‘samen’ of ‘met’, en passie – in het Latijn passio – ‘het lijden’. (Denk ook aan de Matteüspassie of aan The Passion, waarin passie naar het lijden van Jezus verwijst.) Het Latijnse werkwoord voor ‘lijden’ is pati, met een voltooid deelwoord passus, waar je de twee s’en van passie ziet opduiken.

Naast medelijden en compassie is er nog een derde woord voor ‘mee-lijden’, namelijk mededogen. Ook doghen was in de Middeleeuwen een woord voor ‘het lijden, leed’. Mededogen en medelijden zijn dus allebei Nederlandse vertalingen van compassio – en dat Latijnse woord is zelf weer een letterlijke vertaling van het Griekse sumpatheia, waarin het woord sympathie gemakkelijk te herkennen is.

Hoewel compassie dus letterlijk ‘medelijden’ betekent, wordt het in de praktijk vaak net iets anders gebruikt. In medelijden kan wat meer doorklinken dat je iemand ‘zielig’ vindt. Compassie klinkt gelijkwaardiger, net als mededogen: je bent begaan met iemand, voelt mee zonder neerbuigendheid.