catch 22

Citaat

“Mijn laatste mondkapje bleek verdwenen. Wat nu? Snel nieuwe kopen, ja. Maar zonder kapje mag je geen winkel in. Er was dus sprake van een onvervalste catch 22.”
(Bron: ‘Een onvervalste catch 22: m’n mondkapje kwijt, maar zonder mondkapje kon ik geen nieuwe kopen’ – Sylvia Witteman, de Volkskrant, 15 februari 2021)

Betekenis

onoplosbare situatie door tegenstrijdige eisen

Uitspraak

[ketsj twen-tie-toe]

Woordfeit

Bij een catch 22 bevind je je in een situatie waar je niet uit kunt komen vanwege botsende regels of tegenstrijdige voorwaarden. Een oplossing is mogelijk als aan een bepaalde voorwaarde is voldaan, maar daar zit meteen het probleem: aan die voorwaarde kan alleen worden voldaan als de situatie al is opgelost. Een soort vicieuze cirkel dus.

Catch-22 is de titel van een roman uit 1961 van de Amerikaanse schrijver Joseph Heller. Het Engelse catch betekent onder andere ‘een addertje onder het gras’ en ‘strikvraag’. In de roman is catch ook een ‘voorschrift, bepaling’. Die voorschriften zijn genummerd en catch-22 is een regeling voor soldaten. In de roman probeert iemand op grond van catch-22 onder gevechtshandelingen uit te komen door te doen of hij zijn verstand verloren heeft. Maar de behandelend arts vindt het juist heel verstandig dat iemand probeert onder het gevaar uit te komen en ziet de aanvraag dus als een bewijs dat iemand gezond is. Aan vechten valt niet te ontkomen.