byzantijns

Citaat

“Dat er zo lang zo weinig gebeurde, komt doordat de verantwoordelijke instanties op twee gedachten hinken. (...) De byzantijnse organisatie van de Belgische staat helpt niet bij het verantwoordelijkheidsvraagstuk.”
(Bron: ‘Bijna 40 jaar oude steigers voor renovatie Justitiepaleis Brussel moeten nu eerst gerenoveerd voordat het paleis zelf aan de beurt is’ – Arnout le Clercq, de Volkskrant, 17 maart 2021)

Betekenis

muggenzifterig, bekrompen; kruiperig

Uitspraak

[bie-zan-tijns]

Woordfeit

Byzantijns met een hoofdletter verwijst naar het Byzantijnse Rijk, het oostelijke Romeinse Rijk (van de vierde tot de vijftiende eeuw). Het was genoemd naar de hoofdstad Byzantium (het huidige Istanbul). In Byzantijnse tijden werd er veel gediscussieerd over de toen nog nieuwe christelijke theologie. De theologen in Byzantium stonden bekend om hun spitsvondigheid: hun scherpzinnige en creatieve redeneringen. Maar ingenieuze redeneringen kunnen ook ontaarden en vermoeiend geharrewar opleveren.

Zo kwam het dat byzantijns - om te beginnen in het Frans (byzantin) - negatieve associaties begon op te roepen: niet zozeer ‘spitsvondig’ meer, maar vooral ‘pietluttig, muggenzifterig’. In het Nederlands en Duits (byzantinisch) kreeg het de al evenmin positieve betekenissen ‘onderdanig, kruiperig, niet ruimdenkend’. En in het Engels (Byzantine) ontstond de bijklank ‘(al te) gecompliceerd’ en ‘gezocht’, en dan met name op het gebied van (bureaucratische) regels. Die betekenis zou - gelet op het bovenstaande citaat - best weleens naar het Nederlands kunnen overwaaien.