archetype

Citaat

“‘Het goddelijke zit hem in een bepaalde kracht, die in zoveel verschillende culturen naar boven komt dat het wel een archetype lijkt. In China is het qi, in India noemen ze het rita; het is een kracht die in alle dingen zit.”
(Bron: Karen Armstrong is niet meer gelovig in de reguliere zin: ‘Schrijven en studeren is mijn religie’ – Julien Althuisius, de Volkskrant, 22 september 2022)

Betekenis

oorspronkelijke vorm, oerbeeld, oervorm

Uitspraak

ar-chuh-tie-puh

Woordfeit

Het Oudgriekse woord archetype betekent ‘voorbeeld’ of ‘origineel’. Archè betekent ‘begin, eerste’ en tupos is een ‘geslagen vorm, model’. Deze betekenis heeft archetype nog steeds: ‘de allereerste, oorspronkelijke versie’, oftewel ‘het voorbeeld’, bijvoorbeeld van een tekst die later vaak is overgeschreven.

Daarnaast heeft archetype de abstractere betekenis gekregen die psychiater en psycholoog Carl Gustav Jung (1875-1961) eraan gaf. Hij bedoelde een oerbeeld van iets in ons onderbewustzijn. Volgens Jung erven mensen ook geestelijke concepten van hun voorouders, zoals het idee of de voorstelling van ‘God’ of ‘het kwaad’, van ‘de moeder’, ‘het vuur’, ‘verraad’, enz. Zo’n onbewust geërfd oerbeeld is een archetype (zie ook de Wikipedia).