apparatsjik

Citaat

“Sinds het begin van de oorlog maken de apparatsjiks van het Russische ministerie van Verlichting overuren om schoolprogramma’s te maken die zijn georganiseerd rond [de begrippen] MISDAADSTOP, ZWARTWIT en DUBBELDENKEN. De term ‘misdaadstop’ staat voor ‘goeddenkend’.”
(Bron: O broedervolk, wij omarmen u met genocide – Helga Salemon, De Groene Amsterdammer, 15 februari 2023)

Betekenis

starre, formalistische bureaucraat; partijfunctionaris die uitsluitend het partijbelang dient en weinig gevoel toont

Uitspraak

ap-pa-rah-tsjik

Woordfeit

Apparatsjik komt uit het Russisch. Daar betekent apparattsjik in eerste instantie ‘iemand die apparatuur bedient, technicus’: je herkent het woord apparaat erin. In een afgeleide betekenis is het iemand die is ingebed in een heel ander apparaat, namelijk een partij- of staatsapparaat.

In het Nederlands raakte het woord bekend ten tijde van de Koude Oorlog. In die tijd had in de Sovjet-Unie één partij het voor het zeggen: de Communistische Partij. Die partij stond bekend om haar bureaucratie. De functionarissen van het ‘partijapparaat’ – de apparatsjiks – waren naar verluidt in vrijwel elke functie inzetbaar. Inhoudelijke kennis was nauwelijks nodig, want het ging vooral om het klakkeloos uitvoeren van ambtelijke taken. Zo kwam apparatsjik in zwang als minachtende term voor een starre bureaucraat, of een staats- of partijfunctionaris die alleen het partijbelang voor ogen houdt. 

Tegenwoordig doet apparatsjik opnieuw direct aan Rusland denken, aan de partijkliek en marionetten rondom president Poetin.