Waar komt de zegswijze zijn gram halen vandaan?
Zijn gram halen betekent volgens Van Dale (2005) 'zijn wraaklust bevredigen, zijn woede koelen'. Van Dale vermeldt ook nog de variant zijn grande halen, maar deze zegswijze komt veel vaker voor met gram.
Volgens het Groot Uitdrukkingenwoordenboek van Van Dale (2006) is de uitdrukking waarschijnlijk een verbastering van zijn granje/grant halen. Granje/grant is ontleend aan het Frans (garantie, 'waarborg') en betekende later 'voldoening, genoegdoening'. Toen granje en grant uit de woordenschat verdwenen waren, ging men een verband leggen met het bestaande woord gram ('woede, wrok'), en werd zijn gram halen gewoon.
Het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT, deel V, 1900) vermeldt bij granje dat van dit woord veel nevenvormen voorkomen: grand, garant, gerant en grande. Gram wordt in het WNT nog niet genoemd. Zijn grant (enz.) halen, zoeken betekent volgens het WNT 'naar hartelust te werk gaan; het hart ophalen'. Vandaar ontstond de betekenis "den lust om zich te wreken bevredigen".
Het WNT vermeldt ook: de granje krijgen en (aan) iemand de granje geven ('al wat het hartje begeert krijgen' en 'iemand alles wat zijn hartje begeert geven'). Deze varianten werden ook ironisch gebruikt: "zooveel dat men er 'genoeg van heeft en om meer niet vragen zal'." 'Iemand ergens zijn bekomst van geven' dus, oftewel: 'iemand zoveel geven dat hij er voorlopig schoon genoeg van heeft'.
Blij met deze uitleg?
Met een donatie van € 5 steun je Onze Taal. Bedankt!