Waarom voegen veel mensen aan de vraag 'Wat nu?' nog de uitspraak 'zei Pichegru' toe?

Wat nu? zei Pichegru verwijst naar een Franse legerbevelhebber. Jean-Charles Pichegru (1761-1804) viel met zijn Armée du Nord de Republiek der Verenigde Nederlanden binnen. Dat gebeurde eind 1794. Hij verschanste zich toen in 's-Hertogenbosch. De Nederlandse troepen hadden een sterke verdedigingslinie vlak voor Holland, rond het Hollands Diep. In die situatie zou hij zich afgevraagd hebben: 'Wat nu?' Het strenge winterweer dat in december inviel, bracht de oplossing: de Waal en de andere rivieren vroren dicht, zodat de Fransen het land konden innemen. Op 18 januari 1795 vluchtte Willem V naar Engeland en vanaf dat moment was Nederland voor een flink aantal jaren in Franse handen.

In 1999 is in Onze Taal verslag gedaan van een onderzoekje naar de verspreiding van de uitdrukking. Wat nu? zei Pichegru bleek bij protestanten veel bekender te zijn dan bij katholieken. Misschien is de uitdrukking na de Franse tijd ontstaan vanuit de behoefte om de katholieke Fransen belachelijk te maken, maar dat is niet meer precies na te gaan.

Sommigen kennen nog een langere variant van de uitdrukking: 'Wat nu? zei Pichegru. Kan niet verrotte, zei Bernadotte.' Bernadotte is daarin een Franse maarschalk die net als Pichegru voor Napoleon vocht. Later heeft hij zich tegen de keizer gekeerd; na de Franse tijd werd hij zelfs tot koning van Zweden en Noorwegen gekroond (Karel XIV). Omdat ook Pichegru zich tegen de keizer had gekeerd – al in 1803 leidde hij een opstand tegen Napoleon – zou de uitdrukking ook kunnen verwijzen naar twijfel over loyaliteit.

Een andere verlenging van de uitdrukking is deze: 'Wat nu? zei Pichegru, en hij hing/zat met zijn beentjes in de kippenjus.'