Wat betekent ‘Wat nu? zei Pichegru’ en waar komt deze uitdrukking vandaan?

Wat nu? zei Pichegru is een grappige manier om je af te vragen: wat moeten we nu doen? Wat is de beste oplossing voor deze moeilijke situatie?

Jean-Charles Pichegru (1761-1804) was een Franse legerbevelhebber. Hij viel eind 1794 met zijn Armée du Nord de Republiek der Verenigde Nederlanden binnen. Vervolgens verschanste hij zich in ’s-Hertogenbosch. De Nederlandse troepen hadden een sterke verdedigingslinie vlak voor Holland, rond het Hollands Diep. In die situatie zou hij zich afgevraagd hebben: ‘Wat nu?’ Het strenge winterweer dat in december inviel, bracht de oplossing: de Waal en de andere rivieren vroren dicht. Daardoor konden de Fransen over de rivieren trekken en het land innemen. Op 18 januari 1795 vluchtte Willem V naar Engeland en vanaf dat moment was Nederland voor een flink aantal jaren in Franse handen.

Er bestaat ook een langere variant van de uitdrukking: ‘Wat nu? zei Pichegru. Kan niet verrotte, zei Bernadotte.’ Bernadotte was een Franse maarschalk die net als Pichegru aanvankelijk voor Napoleon vocht. Later heeft hij zich tegen de keizer gekeerd. Na de Franse tijd werd hij zelfs tot koning van Zweden en Noorwegen gekroond (als Karel XIV). Omdat ook Pichegru zich tegen de keizer had gekeerd – al in 1803 leidde hij een opstand tegen Napoleon – zou de uitdrukking ‘Wat nu? zei Pichegru’ ook kunnen verwijzen naar twijfel over loyaliteit.

Een andere verlenging van de uitdrukking is vooral een grap: ‘Wat nu? zei Pichegru, en hij hing/zat met zijn beentjes in de kippenjus.’ Ook de verbastering ‘Wat nu? zei Pietje Cru’ komt weleens voor.

Meer lezen? 

• ‘‘Wat nu?’, zei Pichegru’, Martin Gommer en Robert Geertsma, Onze Taal, januari 1999 
• Marc De Coster, Woordenboek van populair taalgebruik