Wat betekent voetangels en klemmen en waar komt deze uitdrukking vandaan?

Voetangels en klemmen zijn onverwachte moeilijkheden of onvoorziene hindernissen. Een zin als ‘We zullen tijdens de besprekingen nog wel wat voetangels en klemmen tegenkomen’ wil dus zeggen dat er moeilijke punten aan de orde zullen komen, maar dat het lastig te voorspellen is welke dat zullen zijn.

Voetangels zijn verdedigingswapens. Het zijn stervormige, metalen voorwerpen met meestal vier of vijf punten, die ook wel kraaienpoten worden genoemd. Ze zijn zo gemaakt dat er altijd een punt naar boven steekt, hoe ze ook worden neergelegd. Voetangels werden gebruikt om wegen en paden onbegaanbaar te maken voor vijanden. Angel heeft hier zijn oorspronkelijke betekenis ‘krom of haakvormig scherp voorwerp’. Hieruit is langgeleden de betekenis ‘orgaan waarmee wespen, bijen enz. steken’ voortgekomen.

Klemmen werden vooral gebruikt om dieren te vangen, maar er bestonden ook voetklemmen om mensen in de val te lokken. Een klem bestond uit twee scherpe beugels en een veer. Hij was zo afgesteld dat de openstaande beugel direct dichtklapte als een dier zijn poot (of een mens zijn voet) erop zette.

Beide ‘wapens’ kwamen dus onverwacht op het pad van mens en dier. Vandaar dat voetangels en klemmen in het algemeen ‘onverwachte moeilijkheden’ ging betekenen.

Wolfijzers en schietgeweren

In Vlaanderen is de uitdrukking wolfijzers en schietgeweren gangbaar. Ook daarmee zijn ‘onverwachte moeilijkheden’ bedoeld.

Een wolfijzer is een wolvenklem: een metalen klem met scherpe punten die dichtklapt als een dier (of mens) hem aanraakt.

Met een schietgeweer is een vuurwapen bedoeld. De toevoeging schiet- lijkt misschien overbodig, maar vroeger kon geweer ook in de algemene betekenis ‘wapen’ worden gebruikt. Zo werd met een werpgeweer een werpspies bedoeld. Schietgeweer is inmiddels verouderd. Het woord komt eigenlijk alleen nog voor in wolfijzers en schietgeweren.