Wat betekent een veeg uit de pan krijgen en waar komt deze uitdrukking vandaan?

Een veeg uit de pan krijgen betekent ‘een (flinke) berisping krijgen, (flink) op je kop krijgen’ of ‘een (onverwachte) hatelijke opmerking moeten incasseren’.

Bij de veeg in deze uitdrukking moet je denken aan het werkwoord vegen. Het gaat namelijk eigenlijk om ‘de hoeveelheid die je door een vegende beweging verzamelt’. Denk bijvoorbeeld aan het opscheppen van aardappelpuree: je maakt een vegende beweging om een hoeveelheid puree op de opscheplepel te verzamelen. Een veeg uit de pan krijgen betekende dus eigenlijk: ‘een flinke hoeveelheid van iets krijgen wat in een pan zit’, ‘je portie van het eten uit de pan krijgen’.

Een veeg uit de pan krijgen wordt al eeuwenlang figuurlijk gebruikt voor ‘op je kop krijgen’ of ‘een hatelijke opmerking moeten incasseren’. De dichter Bredero (1585-1618) gebruikte een streek uit de pan krijgen al in deze betekenissen. De hoeveelheid eten die je op je bord kreeg, werd dus vergeleken met de boze en hatelijke opmerkingen waar iemand anders je in figuurlijke zin op ‘trakteerde’.

Zijn vet krijgen

Een veeg uit de pan krijgen is te vergelijken met de uitdrukking zijn vet krijgen. Als een gebraad zijn vet kreeg, werd letterlijk bedoeld dat het geregeld met extra vet werd bedropen tijdens het braden. In figuurlijke zin werd dat: ‘krijgen wat je verdiend hebt’, en dat was dan een berisping of verwijt.

F.A. Stoett (Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden) vergelijkt een veeg uit de pan krijgen met van de taart krijgen, dat ‘slaag krijgen’ betekent.