Wat betekent van wanten weten en waar komt deze uitdrukking vandaan?

Als je iemand bent die van wanten weet, dan ben je iemand die meteen aan de slag gaat als er iets moet gebeuren en alles ook goed uitvoert. Je bent dus een handige aanpakker. Helaas is de oorsprong van deze uitdrukking niet duidelijk. Hieronder staan enkele mogelijke verklaringen.

De eerste verklaring verwijst naar een langere versie die vroeger gangbaar was: ‘Wie in een kousenwinkel woont, weet van wanten.’ Daardoor denk je onmiddellijk aan de wanten die aantrekt als het buiten koud is. Deze langere versie vertelt ons helaas weinig meer over de herkomst van van wanten weten. Misschien is het vooral een grapje: een woordspeling op de bestaande uitdrukking van wanten weten. In een kousenwinkel waren namelijk waarschijnlijk helemaal geen wanten te koop.

De tweede verklaring gaat uit van want in de betekenis ‘touwwerk op een schip’. In de zeventiende eeuw bestond de uitdrukking zijn want wel kennen. Dat werd gezegd werd van zeemannen die goed met het want konden omgaan. Ook bestond de uitdrukking de wanten stellen. Dat betekende eigenlijk: ‘de zeilen hun plaats geven; bevelen hoe men de zeilen moet zetten’ en later ook ‘de baas spelen’. De eigenlijke betekenis van van wanten weten kan dus te maken hebben met goed met het want op een schip kunnen omgaan. Later moet dan de betekenis ‘goed van iets op de hoogte zijn, weten wat je doet’ ontstaan zijn.

De derde verklaring neemt want als oppervlaktemaat als uitgangspunt. Een dagwant was bijvoorbeeld een stuk land dat in één dag omgeploegd kon worden. Iemand die van wanten wist kon dus misschien goed rekenen met oppervlaktematen. Of kon zo iemand misschien op één dag grote stukken land bewerken? Of bezat hij gewoon veel land?

De vierde verklaring (die niet erg serieus te nemen is) beschouwt want als voegwoord, zoals in ‘Ik vertrek wat later, want er komt een monteur langs.’ Het idee is dan dat ‘iemand die van wanten weet’, oorsponkelijk nogal een betweter is die vaak want zegt. Zo iemand zegt dus vaak: ‘Dit zit zo, want ...’ en ‘Dat begrijp ik wel, want ...’ Erg waarschijnlijk is deze mogelijkheid niet.

Misschien zijn de eerste twee verklaringen allebei wel een beetje waar. In het Woordenboek der Nederlandsche Taal staat: “Duidelijk is in elk geval dat in de toepassing van de uitdrukking van wanten weten verschillende woorden want door elkaar loopen. De eigenlijke historische oorsprong is niet te achterhalen.”