Wat betekent ‘Van achteren kijk je de koe in de kont’ en waar komt deze uitdrukking vandaan?

‘Van achteren kijk je een koe in de kont’ is een reactie op anderen die zeggen hoe iets had moeten gaan. Deze uitdrukking betekent ‘achteraf is het gemakkelijk praten’, ‘achteraf is het gemakkelijk te zeggen wat er had moeten gebeuren’. Er zijn verschillende varianten van deze uitdrukking in omloop. Zo komt ook ‘Achteraf kijk je een koe in de kont’ weleens voor.

De uitdrukking is eigenlijk een ironisch grapje waarin met twee betekenissen van achteraf wordt gespeeld: ‘nadat iets is gebeurd’ en ‘als je achter iets gaat staan’. Alleen als je achter een koe gaat staan, kun je het beest in de kont kijken. Dat is ontegenzeggelijk waar. Maar je hebt er weinig aan om de kont van een koe te bestuderen. Achteraf bedenken hoe iets had moeten gaan, heeft net zo weinig zin: je kunt toch niet veranderen wat er is gebeurd.

De uitdrukking komt in iets andere bewoordingen voor in het spreekwoordenboek van Harrebomée (1858): “Van achteren zie je de koe in ’t gat.” Toch lijkt deze uitdrukking nog niet zo lang voor te komen in het algemene Nederlands. Ze kwam voor het eerst in 1983 in een krant voor.

Het lijkt erop dat ‘Van achteren kijk je een koe in de kont’ uit het noorden van het taalgebied afkomstig is: wellicht Drenthe, Twente, Salland en/of de Achterhoek. Het Woordenboek van de Drentse Dialecten (1996) vermeldt: “Van aachter kiek ie de koe in het gat” met de betekenis ‘achteraf praten is gemakkelijk’.