Wat betekenen roken als een ketter en vloeken als een ketter vandaan en waar komen deze uitdrukkingen vandaan?

Roken als een ketter betekent ‘heel veel roken’, ‘roken als een schoorsteen’ en vloeken als een ketter betekent ‘heel veel vloeken’, ‘grof in de mond zijn’.

Het woord ketter is afgeleid van de Katharen, de benaming van een Franse elfde- en twaalfde-eeuwse religieuze gemeenschap. Later heeft ketter een ruimere betekenis gekregen: ‘gelovige die afwijkt van de heersende, als rechtzinnig erkende leer’. Ketters waren dus buitenstaanders die zondigden tegen de geldende opvattingen en met wie men daarom niet geassocieerd wilde worden. Zo schrijft het historische Woordenboek der Nederlandsche Taal: “Ketters gaan voor boos en kwaad (‘zedelijk slecht, verdorven’), gewetenloos, onzedelijk door”. Daardoor zijn er uitdrukkingen ontstaan als vloeken als een ketter en roken als een ketter.

Er wordt weleens beweerd dat de zegswijze roken als een ketter direct verwijst naar verbrandingen van Katharen in het middeleeuwse Frankrijk, maar dat klopt hoogstwaarschijnlijk niet. Als een ketter heeft in vloeken/zweren als een ketter en liegen als een ketter een versterkende functie gekregen op grond van de algemene negatieve betekenis van ketter. Bovendien zijn eten als een ketter en smoren/roken als een ketter pas eeuwen na de Middeleeuwen ontstaan.

Vergelijkbaar met roken/vloeken als een ketter zijn:

• vloeken als een bootwerker (Een bootwerker was een havenarbeider; havenarbeiders stonden bekend als ruwe klanten.)
• vloeken als een dragonder (Een dragonder was een militair van de ruiterij.)
• vloeken als een ketellapper (Een ketellaper was een rondreizende koperslager: iemand die koperen voorwerpen vervaardigde en repareerde.)
• zuipen/drinken als een tempelier (Een tempelier was een ridder van een voormalige geestelijke orde.)
• zuipen/drinken als een kalenderbroeder (Kalenderbroeders waren gelovigen (geestelijken en leken) die op de eerste dag van elke maand bijeenkwamen om te bidden voor de zielen van overleden bloedverwanten. Deze bijeenkomsten zouden later ontaard zijn in zuippartijen.)