Wat betekent ‘Het is oude wijn in nieuwe zakken’ en waar komt deze uitdrukking vandaan? 

‘Het is oude wijn in nieuwe zakken’ betekent: de vorm is nieuw, maar dat zegt weinig, want de inhoud is hetzelfde. Je gebruikt deze uitdrukking dus als iets als ‘helemaal nieuw’ wordt gepresenteerd, terwijl je vindt dat er alleen aan de buitenkant iets is veranderd. Inhoudelijk is er geen sprake van vernieuwing.

De beeldspraak met de wijn en de zakken is gebaseerd op de Bijbel. In het bijbelboek Lucas zegt Jezus: “En niemand giet jonge wijn in oude leren zakken, want dan scheuren de zakken door de jonge wijn en wordt de wijn verspild, terwijl de zakken verloren gaan. Jonge wijn moet in nieuwe zakken worden gedaan” (Nieuwe Bijbelvertaling). Deze bijbelpassage wordt vaak uitgelegd als: Jezus was de belichaming van een échte vernieuwing. Om die tot stand te brengen moet je breken met oude gewoontes en zienswijzen. Dus: jonge wijn (nieuwe inhoud) vraagt om nieuwe zakken (nieuwe uitgangspunten).

De zakken in deze uitdrukking zijn leren zakken (vaak geitenleer) die men vele eeuwen geleden gebruikte om vloeistoffen in te bewaren. Vers leer is soepeler dan oud leer. Jonge, nog wat gistende wijn kan daarom het best in een nieuwe zak (van vers leer) worden bewaard, want zo’n zak rekt nog wat mee. Jonge wijn in een oude zak bewaren kan ertoe leiden dat de zak scheurt.

Nieuwe wijn in oude zakken

Uit de bijbelpassage is ook de uitdrukking ‘Je moet geen nieuwe wijn in oude zakken doen’ voortgekomen. Dat betekent: een nieuwe inhoud vereist ook een nieuwe vorm.

In de praktijk komt nieuwe wijn in oude zakken ook weleens voor om aan te geven dat er sprake is van iets nieuws (een nieuwe werkwijze of nieuwe mensen), maar dat de vorm (de structuur) waarbinnen dat nieuwe gestalte moet krijgen, hetzelfde is. Bedoeld is dan dat het nog maar de vraag is of er écht iets zal veranderen.

Oude wijn in oude zakken

Als iets in geen enkel opzicht een vernieuwing is, kun je spreken van ‘oude wijn in oude zakken’. Soms is zakken hier ook een woordspeling met zakken in de betekenis ‘vervelende oude(re) mannen’.

Nieuwe wijn in nieuwe zakken

‘Nieuwe wijn in nieuwe zakken’ komt ook weleens voor. Dan gaat het écht om een vernieuwing: nieuwe inhoud en nieuwe uitgangspunten. Deze variant is in feite direct terug te leiden tot het oorspronkelijke bijbelcitaat.