Wat betekent op til zijn (zoals in ‘Er zijn veranderingen op til’) en waar komt deze uitdrukking vandaan?

Op til zijn betekent ‘in aantocht zijn, ophanden zijn, binnenkort gebeuren’. Op til wordt vaak gebruikt in combinatie met weersverschijnselen, zoals in ‘Er is storm op til’ en ‘Er is zwaar weer op til’, maar ook met gebeurtenissen, zoals veranderingen.

Oorspronkelijk was in til zijn juist. Het woord til betekent hier eigenlijk ‘het tillen’. Iets wat in til was, werd opgetild, en dat wilde zeggen: ‘de werkzaamheden begonnen’. ‘Dat werk is lang in til geweest’ betekende ‘men is lang aan dat werk bezig geweest’. Later werd in til gebruikt in de betekenis ‘op komst, te verwachten’. Vanaf ongeveer 1700 begon het voorzetsel op het oorspronkelijke in te verdringen. 

Op tilt slaan

Op tilt slaan (‘buiten jezelf raken, door het lint gaan’) is niet verwant met op til zijn. Tilt hebben we in de twintigste eeuw geleend uit het Engels. Het Engelse tilt betekent ‘uit het lood, ontzet’. Als een flipperkast te veel op en neer wordt bewogen, doet het mechaniek het niet meer en verschijnt er ‘tilt’ op het scherm. Hierdoor ontstond de uitdrukking op tilt slaan voor ‘blokkeren, buiten jezelf raken’.