Wat betekent op de fles gaan en waar komt deze uitdrukking vandaan?

Op de fles gaan betekent ‘failliet gaan’. De herkomst van deze uitdrukking is helaas niet duidelijk. Er zijn wel verschillende theorieën over.

De eerste theorie is dat op de fles gaan is ontstaan door wat vroeger gebeurde met een bijna leeg (bier)vat. Het restant in zo’n vat was eigenlijk niet lekker meer. Het werd afgetapt en in flessen gedaan. Daarna voegde men er gerst en suiker aan toe. Zo ontstond er weer een redelijk drinkbaar bier. Toch bleef bier dat ‘op de fles getrokken was’ duidelijk minder lekker. Niet voor niets heeft flessentrekkerij de betekenis ‘bedrog’ gekregen: er werd een drank aangeboden die eigenlijk de naam ‘bier’ niet verdiende. Het is mogelijk dat op de fles gaan is ontstaan door de bijgedachte aan het (bijna) lege vat, waaruit alleen nog een paar flessen getrokken kunnen worden. Het vat dat zo goed als leeg is, staat dan voor de ‘leegheid’ van de zaak die failliet gegaan is. Er is immers geen geld meer in kas en er zit geen toekomst meer in.

De tweede theorie legt een verband met de Franse uitdrukking faire fiasco, dat ‘een mislukking ondergaan’ betekent. Volgens het Etymologisch Woordenboek van het Nederlands (EWN) is op de fles gaan een leenvertaling van deze uitdrukking. Het Frans had fiasco weer ontleend aan het Italiaans. In het Italiaans betekende fiasco ‘fles’. De relatie tussen de betekenissen ‘fles’ en ‘mislukking’ is helaas niet duidelijk. Je kunt in het EWN enkele theorieën vinden.

Volgens de derde theorie bestaat er een verband met de uitdrukking op de fles staan/liggen/zijn, dat in Vlaanderen (Antwerpen) werd gezegd van een ernstig zieke. Volgens spreekwoordendeskundige F.A. Stoett was iemand dan zo ziek dat deze persoon alleen nog uit een fles kon drinken. Waarschijnlijk zou diens leven zeer binnenkort eindigen. Dit idee van ‘niet zullen overleven’ zou in op de fles gaan dan worden betrokken op zaken die niet goed meer gaan en op sterven na dood zijn.

Een vierde theorie, die niet in de spreekwoordenboeken voorkomt: op de fles zijn verwijst naar een fles met sterk water (alcohol). In zo’n fles werden onder meer dode dieren bewaard. Op de fles zijn zou dan in verband staan met op sterk water staan (‘dood zijn’).