Wat betekent onder de pannen zijn en waar komt deze uitdrukking vandaan?

Als je onder de pannen bent, zit je goed: je bevindt je in een veilige situatie en hoeft je geen zorgen te maken. Met deze uitdrukking kan concreet bedoeld zijn dat je een goede vaste baan hebt gevonden, een betrouwbare nieuwe geliefde of een nieuw huis. Maar onder de pannen zijn komt ook weleens voor in zinnen als ‘Ik moet nog achttien pagina's aantekeningen uitwerken, dus ik ben nog wel even onder de pannen.’ Dan is bedoeld: ‘ik ben nog wel even bezig’, 9ik hoef me voorlopig beslist niet te vervelen’.

Onder de pannen zijn verwijst eigenlijk naar de laatste fase van het bouwen van een huis. Als het dak van een nieuw huis af is en alle pannen liggen erop, zei men vroeger ‘Het is onder de pannen.’ De bewoners konden erin trekken: ze hadden een dak boven hun hoofd. Van daaruit kreeg onder de pannen zijn ook in figuurlijke zin de betekenis ‘onder dak zijn’, dus: ‘geborgen, veilig zijn’.

Op internet is nog een andere verklaring te vinden. Deze verklaring gaan ervan uit dat riet een goedkope dakbedekking was, gebruikt door mensen zonder geld, en dat degenen die zich een pannendak konden veroorloven, rijk(er) waren. Zo kon een (gedeeltelijk) pannendak een statussymbool worden: wie onder de pannen was, liet dus zien dat het hem goed ging - dat hij in figuurlijke zin ‘binnen’ was. Aan deze verklaring wordt ook weleens een andere draai gegeven: rieten en strooien daken vliegen gemakkelijker in brand dan pannendaken. Mensen die zich een pannendak konden veroorloven, voelden zich daarom veiliger onder hun pannen, en zo ontstond onder de pannen in de zin van ‘veilig’. De spreekwoordenboeken noemen deze laatste verklaringen echter niet.