Wat betekent iemand om zeep brengen en waar komt deze uitdrukking vandaan?

Iemand om zeep brengen betekent ‘iemand van het leven beroven, iemand vermoorden’.

De oorspronkelijke versie van deze uitdrukking is om zeep gaan. Dat betekende eigenlijk gewoon: ‘eropuit gaan om zeep te kopen’, ‘eropuit gaan om boodschappen te doen’. Daarna kreeg het de betekenis: ‘ertussenuit knijpen met de smoes dat je nog een boodschap moet doen’. Weer later veranderde de betekenis in ‘weggaan’, ‘verdwijnen’ en ‘sterven’. Om zeep gaan kreeg deze laatste betekenis al in de zeventiende eeuw.

Je leest ook weleens dat het in deze uitdrukking eigenlijk zou gaan om Spaanse zeep. Vroeger voeren zeelui uit om deze Spaanse zeep (‘harde zeep’) te halen uit landen aan de Middellandse Zee. Zij keerden vaak niet terug van deze gevaarlijke tochten. Daardoor kreeg om zeep gaan de betekenis ‘doodgaan’. Het Woordenboek der Nederlandsche Taal vermeldt: “Spaansche, Venetiaansche zeep, aanvankelijk uit Zuid-Europa geïmporteerde harde witte of gemarmerde uit olijfolie gefabriceerde zeep; later ook naar de Spaansche methode hier vervaardigd.” Het WNT legt echter geen verband met de uitdrukking om zeep gaan.

Dat is waarschijnlijk niet zonder reden: om zeep gaan kwam namelijk al vóór het importeren van Spaanse zeep voor in de betekenis ‘eropuit gaan om een boodschap doen’. Het is het waarschijnlijkst dat deze betekenis zich ‘gewoon’ heeft uitgebreid, dus zonder dat de gevaarlijke tochten om zeep te importeren van invloed zijn geweest.

Om zeep kreeg later ook los van de uitdrukking om zeep gaan de betekenis ‘dood’. Zo konden de tegenwoordig gebruikelijkere varianten om zeep brengen en om zeep helpen (waarin helpen ironisch bedoeld is) ontstaan.