Wat betekent niet van de lucht zijn en waar komt deze uitdrukking vandaan?

Niet van de lucht zijn betekent ‘aanhouden’, ‘blijven gebeuren, ‘voortdurend te horen/zien zijn’. Zo betekent ‘De lovende woorden waren niet van de lucht’ dat er veel lovende woorden te horen waren en dat dit ook een tijdje doorging.

Deze uitdrukking had oorspronkelijk betrekking op datgene wat er aan de hemel te zien is. Zo betekende ‘De wolken zijn niet van de lucht’ dat er de hele dag wolken te zien waren en het dus al de hele dag bewolkt was. Niet van de lucht zijn kwam echter vooral voor als het om het onweer ging. Als het een tijdje onophoudelijk bliksemde en donderde, was ‘Het onweer komt niet van de lucht’ een gebruikelijke uitspraak. Bedoeld was dat er dan lange tijd bliksemschichten aan de hemel bleven verschijnen.

Waarschijnlijk kwam ‘Het onweer komt niet van de lucht’ aan het einde van de negentiende eeuw in figuurlijke zin in gebruik. De schrijver Frederik van Eeden merkte in 1890 op: “Ik kan wel zeggen dat, na dien dag [waarop de Max Havelaar verscheen], in de Hollandsche letterkundige wereld het onweer niet van de lucht geweest is.” Het verschijnen van de Max Havelaar zorgde dus voor een schok in de letterkunde, waardoor er lange tijd veel over dit boek geschreven werd.

Tegenwoordig kunnen we de uitdrukking niet alleen op onweer, maar op van alles toepassen: ‘De lovende woorden waren niet van de lucht’, ‘De kritiek op de maatregelen is niet van de lucht’, ‘De verrassingen zijn niet van de lucht’, enz. Het is nu vooral een versterking die aangeeft dat iets gedurende lange tijd in flinke mate voorkomt.