Waar komt moederziel alleen zijn vandaan, en wat wordt ermee bedoeld?

Moederziel alleen zijn betekent 'helemaal alleen zijn', 'door iedereen verlaten zijn'.

Moederziel alleen is in de achttiende eeuw ontleend aan het Duitse mutterseelenallein. Dit was afgeleid van Mutterseele; seele fungeert hier als een versterking van Mutter. Mutterseelenallein betekende dus iets als 'zélfs verlaten door je moeder' en vandaar: 'helemaal alleen'.

Volgens het Etymologisch woordenboek van Van Dale (1997) is de ontlening moederziel alleen opgekomen naast een uitdrukking die al in het Middelnederlands voorkwam: al moederene. Dit betekende 'zonder moeder', 'zelfs door je moeder verlaten'. Moederene bestond uit moeder en het Middelnederlandse bijwoord ene, dat 'verlaten door', 'gescheiden van' betekende. In een gedicht uit de vijftiende eeuw komt dat bijwoord ook voor (in de vorm eyn en in de betekenis 'zonder'): "Een goet wijf, die is wandels eyn" ('een goede vrouw is zonder slechtheid', 'een goede vrouw heeft geen slechte eigenschappen').

Moederene werd vermoedelijk later niet meer herkend. Van al moederene maakte men daardoor moeder al ene ('moeder alleen'). Vervolgens werd moeder versterkt door er ziel aan toe te voegen (waarschijnlijk onder invloed van het Duitse mutterseelenallein) en zo ontstond moederziel alleen. Ook moedermens alleen, moedergods alleen, moederzalig alleen en moederchristenziel alleen zijn ooit weleens gebruikt. Tegenwoordig is alleen moederziel alleen gebruikelijk; moedermens alleen komt in België soms nog voor.