Wat betekent met hangen en wurgen en waar komt deze uitdrukking vandaan?

Met hangen en wurgen betekent ‘met enorm veel moeite’. Als je bijvoorbeeld zegt dat iets met hangen en wurgen is gelukt, wil dat zeggen dat het maar nét en met de grootst mogelijke moeite is gelukt.

Met hangen en wurgen komt niet voor in oudere naslagwerken. Daarin staat wel een andere uitdrukking die er sterk op lijkt: tussen hangen en wurgen. Die uitdrukking komt al vanaf de zestiende eeuw voor. Hangen betekent hier oorspronkelijk ‘opgehangen worden’ en wurgen ‘gewurgd worden’. Van iemand die opgehangen werd, kon je zeggen dat hij heel even aan het touw hing, al werd hij vrijwel direct ook door dat touw gewurgd. De tijd die ‘tussen hangen en wurgen’ zat, was dus minimaal: vrijwel op hetzelfde moment dat iemand opgehangen werd, werd hij ook gewurgd.

De uitdrukking tussen hangen en wurgen betekende aanvankelijk dan ook dat het er zeer slecht uitzag voor iemand: hij verkeerde in direct levensgevaar (de dood was zelfs onafwendbaar). Later kreeg deze uitdrukking de afgezwakte betekenis ‘radeloos zijn’, ‘met een onoplosbaar probleem geconfronteerd worden’, en nog weer later betekende het ‘in onzekerheid verkeren’, ‘met een probleem te maken hebben’. Van die laatste betekenis is vermoedelijk de variant met hangen en wurgen afgeleid. Deze variant kreeg de betekenis ‘gepaard gaand met veel problemen’, ‘met veel moeite’.

Er waren ooit meer uitdrukkingen met hangen en wurgen/worgen in gebruik:

• Het hangen gaat voor het worgen. (‘wie wil voorkomen dat hem iets slechts overkomt, zal moeten proberen de oorzaak van het kwaad weg te nemen’)
• Hangen heeft geen haast, als het maar voor het worgen geschiedt. (voor de grap gezegd tegen iemand die erg ongeduldig is)
• Eer men recht [= pas echt] heeft leren hangen, is men dood geworgd. (‘op het moment dat je goed hebt leren hangen, ben je al dood gewurgd’; gezegd als iemand moet kiezen tussen twee kwaden)