Wat betekent met bloed, zweet en tranen en waar komt deze uitdrukking vandaan?

Als je iets met bloed, zweet en tranen voor elkaar hebt gekregen, heb je er vreselijk veel moeite voor gedaan. Je hebt keihard gewerkt, hebt tegenslagen moeten overwinnen en hebt het misschien zelfs bijna opgegeven. Je bent dus tot het uiterste gegaan.

Bloed, zweet en tranen komen al eeuwenlang als vaste combinatie voor. De oorsprong is vermoedelijk een passage uit de Bijbel. In Lucas 22:44 wordt verteld wat er gebeurt als Jezus zich in de tuin van Getsemane afzondert van zijn leerlingen om te bidden: “Uit de hemel verscheen een engel om hem kracht te geven. Hij werd overvallen door doodsangst, maar bleef bidden; zijn zweet viel in grote druppels als bloed op de grond” (Nieuwe Bijbelvertaling). Het Woordenboek der Nederlandsche Taal verwijst bij bloed zweten, dat ‘zeer bang zijn’ betekent, ook naar deze passage.

Aan het zweet en bloed in dit bijbelcitaat werden in elk geval al in de zeventiende eeuw de tranen toegevoegd. Zo schreef de dichter Bredero in 1622: “En biecht voor God met leet / De sonden, die hy deed / Met tranen, bloed en sweet.” Ook bij andere Nederlandstalige dichters uit die tijd kwamen bloed, zweet en tranen samen voor. In het Engels gebeurde dat eveneens: in een gedicht van John Donne uit 1611 staat “Thy tears, or sweat, or blood”.

Churchill

Winston Churchill sprak in 1940 in zijn eerste speech als minister-president van de Britten de woorden: “I have nothing to offer but blood, toil, tears and sweat” (letterlijk: ‘Ik heb niets te bieden dan bloed, hard werk, tranen en zweet’). Veel mensen denken dat Churchill de eerste was die bloed, zweet en tranen combineerde, maar dat is dus niet zo. Hij was ook niet het eerste staatshoofd dat dat deed: de Amerikaanse president Theodore Roosevelt gebruikte in 1897 “blood and sweat and tears” al in een toespraak. Wel heeft vooral de beroemde toespraak van Churchill eraan bijgedragen dat met bloed, zweet en tranen een vaste uitdrukking werd om uit te drukken dat je tot het uiterste bent gegaan. In een krant uit 1944 stond: “Het jaar 1944 is door onze bondgenooten aangekondigd als het jaar dat met bloed, zweet en tranen de bevrijding van Europa zal brengen.”

Voor veel Nederlanders is bloed, zweet en tranen ook verbonden aan André Hazes sr., vanwege een van zijn hits en een film over zijn leven, beide met de titel ‘Bloed, zweet en tranen’.