Wat wordt bedoeld met listen en lagen?

Listen zijn 'sluwe plannen' en lagen zijn 'hinderlagen'. Listen en lagen is een vaste uitdrukking die gebruikt wordt in situaties waarin mensen anderen op een sluwe manier bedriegen, op slinkse wijze te slim af proberen te zijn of in het geniep onderuit proberen te halen. Een paar voorbeeldzinnen:

• De politicus werd het slachtoffer van de listen en lagen binnen zijn eigen partij.
• Ik heb die listen en lagen van jou zo onderhand wel door!
• In The lord of the rings verliest Sauron het toch, ondanks al zijn listen en lagen.
• De schaker wist de listen en lagen van zijn tegenstander goed te pareren.

In het Middelnederlands was 'hinderlaag, valstrik' de belangrijkste betekenis van laag. Deze betekenis leeft niet alleen voort in listen en lagen, maar ook in iemand belagen ('iemand lastigvallen, in het nauw brengen'). De huidige betekenis van laag ('horizontaal 'uitgespreide' hoeveelheid van een stof of van voorwerpen', zoals in verflaag of grindlaag) is later ontstaan; vanaf de zestiende eeuw werd laag in deze betekenis algemeen. Het oude woord laag ('hinderlaag, valstrik') werd daardoor minder goed begrepen en gaandeweg vervangen door hinderlaag. Hinderlaag is dus eigenlijk dubbelop, een tautologie.