Waar komt de uitdrukking ergens korte metten mee maken vandaan en wat wordt ermee bedoeld?

Wie ergens korte metten mee maakt, treedt kordaat op. Je kunt bijvoorbeeld korte metten maken met een gerucht: dan ontzenuw je het snel en grondig. Of met een conclusie: dan toon je aan dat die niet klopt. Je kunt ook korte metten met iemand maken. Dat betekent meestal dat je genadeloos optreedt tegenover iemand; in de sport wil het zeggen dat je iemand overtuigend verslaat (‘Barty maakte korte metten met Vondrousova’: 6-1, 6-3). En als iemand korte metten maakt met een grote bak popcorn, wil dat zeggen dat hij of zij de bak in een flink tempo leegeet.

Wat zijn metten?

Metten zijn gebeden die rond drie uur ’s ochtends gezongen werden. Het Groot Uitdrukkingenwoordenboek van Van Dale (2006) vermeldt dat de uitdrukking korte metten maken oorspronkelijk stond voor het snel bidden van de metten, zodat men snel weer wat anders kon gaan doen. F.A. Stoett citeert uit een ouder spreekwoordenboek, waarin wordt gesproken van monniken die “hunne metten (lectiones matutinae) uitrabbelen, om ras gedaan te hebben” [= om snel klaar te zijn]. Toch is het niet zeker dat korte metten maken voortkomt uit het afraffelen van gebeden. Vroeger bestonden namelijk ook lange metten, die alleen tijdens feestdagen werden gebeden. Ook de uitdrukkingen lange metten maken en geen lange metten maken kwamen weleens voor. Korte metten maken betekende waarschijnlijk dus niet meer dan ‘de gewone, korte metten bidden’. Hieruit zijn de figuurlijke betekenissen ‘niet onnodig omslachtig doen’, ‘kordaat optreden’ ontstaan.

De metten waren de eerste van een vaste reeks gebeden (zogenoemde ‘getijden’) die iedere gewijde geestelijke dagelijks moest bidden. Na de metten kwamen nog de lauden, priem (afgeschaft tijdens het Tweede Vaticaans Concilie), terts, sext, none, vespers en completen. Metten is volgens het Etymologisch woordenboek van het Nederlands afgeleid van het christelijk Latijnse matutinae, dat een verkorting is van laudes matutinae (‘ochtendlof’) of matutinae preces (‘ochtendgebeden’).

Verwante uitdrukkingen

Er bestaat een uitdrukking met dezelfde betekenis die sterk lijkt op korte metten maken: korte wetten maken. Vermoedelijk is dat een verbastering van korte metten maken. Volgens F.A. Stoett kan het ook oorspronkelijk ‘snel rechtspreken’ hebben betekend.

Daarnaast bestaat nog iemand de metten lezen (‘hem berispen, de waarheid zeggen’).