Wat betekent als een olifant in de porseleinkast en waar komt deze uitdrukking vandaan? 

Als je je als een olifant in de (of een) porseleinkast gedraagt, heb je geen oog voor de gevoeligheden van anderen. Je gaat lomp en ontactisch te werk en veroorzaakt daardoor vaak gekwetste gevoelens, verwarring en ruzie. Een variant is als een olifant door een porseleinkast gaan en (vooral in België) je gedragen als een olifant in een porseleinwinkel.

Een porseleinkast was een sierkast met glazen deuren en soms ook met glazen wanden, waarin men kostbaar (oud) porselein uitstalde. Als je je voorstelt dat daar een olifant doorheen zou banjeren, begrijp je onmiddellijk dat dat misgaat: een olifant is zo groot en lomp dat al dat tere servies zou breken. Dat een olifant niet eens in een porseleinkast zou passen maakt het beeld nog sterker, al is de Vlaamse variant als een olifant in een porseleinwinkel op zichzelf wel beter voorstelbaar.

Een aap in de porseleinkast

In oudere versies van deze uitdrukking is geen sprake van een olifant, maar van een aap. De uitdrukking ‘Hij dient daar als een aap in de porseleinkast’ betekende ‘hij zal daar vast alleen maar ellende veroorzaken’. Met ergens ontvangen worden als een aap in de porseleinkast werd bedoeld: ‘ergens zeer slecht ontvangen worden’, ‘ergens niet welkom zijn’.

In oude kranten komt de uitdrukking in verschillende vormen voor:

• “een dronkenman in een porseleinkast” (Het nieuws van den dag: kleine courant, 1878);
• iets wat ergens even weinig thuishoort “als een paard in een porseleinkast” (Rotterdamsch nieuwsblad, 1881);
• een auteur die lukraak allerlei beweringen doet “als een kat in een porseleinkast” (De Tijd: godsdienstig-staatkundig dagblad, 1899);
• “hij meende dat zy handelde als een wilde bok in een porseleinkast” (Algemeen Handelsblad, 1908).

In het oudste citaat met olifant is er sprake van een porseleinwinkel. Het dateert uit 1875 en komt voor in een artikel waarin van iemand die in de politiek een verkeerde inschatting heeft gemaakt, gezegd wordt dat hij “als een olifant in de porseleinwinkel is geloopen”. Het oudste citaat met olifant en porseleinkast dateert uit 1931: “(...) dat het nationaal-socialisme zich in quaesties van de buitenlandsche politiek gedraagt, als een olifant in een porceleinkast”. Van Dale neemt als een olifant in de porseleinkast pas op vanaf de elfde druk (1984).

De uitdrukking komt ook in andere talen voor, bijvoorbeeld: comme un éléphant dans un magasin de porcelaine (Frans), como un elefante en una cacharrería (Spaans), como elefante em loja de porcelanas (Portugees), come un elefante in un negozio di porcellane (Italiaans), som en elefant i en glasbutik/porcelænsbutik (Deens), som en elefant i en porselensbutikk (Noors), slon v posoednoj lavke (Russisch, slon betekent ‘olifant’). Het Engels kent like a bull in a china shop.