Waar komt iemand in toom houden vandaan?

Iemand in toom houden betekent 'iemand in bedwang houden' en ook wel 'iemand aan je laten gehoorzamen'. Het kan ook gebruikt worden met betrekking tot gevoelens of gevoelsuitbarstingen: als je je gevoelens in toom houdt, houd je ze in bedwang.

Het Groot Uitdrukkingenwoordenboek van Van Dale (2006) schrijft hierover: "Het waren oorspronkelijk paarden die in toom werden gehouden. Een toom bestaat uit de teugel, het bit en het leidsel en dient de ruiter om het paard in zijn macht te houden en te laten doen wat hij wil."

Het Woordenboek der Nederlandsche Taal vermeldt dat in (den) toom houden letterlijk 'voorzien hebben van een toom' betekende, en vandaar figuurlijk de betekenis 'in bedwang houden' kreeg, vooral gezegd "van een of meer personen, een neiging of een drift". Dit figuurlijke gebruik komt al zo'n vier eeuwen voor.

Beteugelen betekent hetzelfde als 'in toom houden'; dit werkwoord gaat eveneens terug op 'een dier in bedwang houden', in dit geval met een teugel. Vroeger werd ook het werkwoord tomen wel gebruikt in de betekenis 'beteugelen'. Tegenwoordig is intomen gebruikelijker ('matigen, bedwingen, in de hand houden').