Wat betekent in het krijt staan bij iemand en waar komt deze uitdrukking vandaan?

Als je bij iemand in het krijt staat, heb je schulden bij deze persoon. Het kan gaan om een geldbedrag, maar het is ook mogelijk dat de ander iets voor je heeft gedaan, waardoor je vindt dat je ooit iets terug moet doen.

In het krijt staan is al vanaf de zeventiende eeuw bekend. De uitdrukking is ontstaan door de gewoonte om iemands schulden met krijt op een lei of de wand te schrijven. Vroeger bestond ook de variant met dubbel krijt schrijven, die betekent: ‘iemands rekening tweemaal zo groot maken als ze is’.

Met een krijtje aan de balk

Een andere uitdrukking met krijt is iets (met een krijtje) aan de balk schrijven. Dat wilde zeggen dat het om iets opmerkelijks ging. Vroeger schreef men in sommige streken opvallende gebeurtenissen echt op de balken van de zoldering. In het spreekwoordenboek van F.A. Stoett staat dit voorbeeld: “Zoo teekent men in Friesland, in de herbergen aan den balk op, wie het eerst over ijs, op schaatsen of met paard en slee aangekomen is.”

In het krijt treden

Krijt komt ook voor in in het krijt treden (‘het gevecht, de discussie met iemand aangaan’). In dit geval gaat het om een heel ander krijt dan het schrijfkrijtje: het is ontleend aan het Oudhoogduitse Kreiz (‘cirkel, kring’). Dit krijt werd rond 1270 al op schrift aangetroffen in de betekenis ‘cirkel, kring, strijdperk’.

Krijt in de betekenis ‘kalk’ hebben we overigens ontleend aan het Latijn. Creta betekent ‘gezuiverd’. Creta in de betekenis ‘krijt’ is een verkorting van terra creta (letterlijk: ‘gezuiverde aarde’).