Wat betekent iets in je schild voeren en waar komt deze uitdrukking vandaan?

Iets in je schild voeren betekent: ‘een geheim plan hebben, een actie voorbereiden waarover je niemand anders iets hebt verteld’.

Voor de herkomst van deze uitdrukking moeten we terug naar de riddertijd, toen de ridders schilden met zich meedroegen. Op zo’n schild stond een symbolische afbeelding of – onder het schild – een wapenspreuk. Wat de ridder ‘in zijn schild voerde’ was dus meestal een afbeelding, bijvoorbeeld van een leeuw, adelaar of lelie. Daaraan, of aan de wapenspreuk, konden vriend en vijand zien met wie ze te maken hadden. Daar was dus weinig stiekems aan.

In de loop van de zeventiende eeuw, toen de riddercultuur verdwenen was en men de oorspronkelijke betekenis van de uitdrukking niet meer begreep, kreeg de uitdrukking haar moderne betekenis: ‘stiekem plannen smeden’ (vaak voor iets wat niet helemaal door de beugel kan).

Het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT) geeft drie betekenissen bij iets in zijn schild voeren: “dat tot wapen of als figuur in zijn wapen hebben”, “dat tot leus hebben, zich daarop toeleggen” en (“in een jongere doch ook reeds oude opvatting”) “heimelijk voorhebben, heimelijk van plan zijn”. De eerste twee betekenissen zijn verouderd. 

Het WNT vermeldt nog twee zegswijzen met het woord schild: iemand in het (in den) schild varen of vallen (‘hem te lijf gaan, hem aanvallen’) en iemand op het schild heffen (een oud-Germaans gebruik bij de huldiging van vorsten, in figuurlijk gebruik: ‘iets een hoge rang, groot aanzien verlenen’).