Waar komt op de korrel nemen vandaan?

Als je iets of iemand op de korrel neemt, wil dat zeggen dat je je kritisch over iets of iemand uitlaat. Het kan gaan om een plagerijtje of om spottende opmerkingen, maar ook om zware kritiek.

De korrel in deze uitdrukking is volgens het Groot Uitdrukkingenwoordenboek van Van Dale (2006) eigenlijk een richtmiddel op een vuurwapen (een vizier); een metalen punt of knopje boven op de loop, dicht bij de mond van het wapen. De vorm hiervan deed denken aan een graankorrel. Iemand of iets op de korrel nemen betekende aanvankelijk: 'iemand of iets onder schot nemen, erop mikken'.

Het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT) vermeldt dat iemand/iets op de korrel nemen misschien is ontleend aan het Duits: etwas aufs Korn nehmen heeft dezelfde letterlijke en figuurlijke betekenis. In het WNT staat overigens niet de figuurlijke betekenis die op de korrel nemen nu heeft, maar: "iemand of iets in de gaten, in het oog, krijgen of hebben (...); iets onder de oogen zien". De figuurlijke betekenis 'iemand bekritiseren/bespotten' is kennelijk pas na het einde van de negentiende eeuw in gebruik gekomen. Van Dale vermeldt op de korrel nemen pas voor het eerst in de zevende druk uit 1950, met de betekenis 'erop mikken, meestal figuurlijk met betrekking tot uitingen'.