Wat betekent iemand iets euvel duiden en waar komt deze uitdrukking vandaan?

Iemand iets euvel duiden betekent ‘iemand iets kwalijk nemen’. Je kunt deze uitdrukking gebruiken in een zin als ‘Hopelijk zullen jullie het mij niet euvel duiden dat ik dit dikke boek nog niet uit heb.’ Je komt dan wel erg formeel over. Zo’n zin heeft daardoor een grappende bijklank: je drukt je voor de grap ‘deftig’ uit om je foutje op te biechten.

Euvel betekent in deze uitdrukking ‘kwaad, boos, slecht’. Het is verwant met het Engelse evil en het Duitse übel. Evil en übel betekenen ook ‘slecht’.

Duiden betekent in iemand iets euvel duiden ‘uitleggen’. Met ‘Hopelijk zullen jullie het mij niet euvel duiden dat ik dit dikke boek nog niet uit heb’ bedoel je dus eigenlijk dat je hoopt dat de anderen het niet slecht zullen uitleggen dat je het boek niet hebt uitgelezen. Je hoopt dus dat ze het je niet kwalijk nemen.

De euvele moed hebben

Euvel komt ook voor in de uitdrukking de euvele moed hebben (om iets te doen). Dat komt neer op ‘de brutaliteit hebben (om iets te doen)’. Bijvoorbeeld: ‘Sommige toeristen hadden de euvele moed om in onze voortuin te gaan picknicken.’

Euvel betekent hier eigenlijk ‘kwaadaardig’ en moed betekent ‘stemming’, ‘geneigdheid om iets te doen’. Als je de euvele moed hebt om iets te doen, ben je dus in een stemming waarin je dingen doet die eigenlijk niet mogen. Ook deze uitdrukking wordt vaak grappend gebruikt: ‘Niemand had de euvele moed mijn tante in de rede te vallen, laat staan haar tegen te spreken.’

Een euvel verhelpen

In de uitdrukking een euvel verhelpen is euvel een zelfstandig naamwoord dat ‘gebrek, tekortkoming, probleem’ betekent. Met een zin als ‘Onze auto wilde niet starten, maar de Wegenwacht had het euvel snel verholpen’ is bedoeld dat de monteur van de Wegenwacht de startproblemen snel wist op te lossen.

Aan hetzelfde euvel lijden

In aan hetzelfde euvel lijden betekent euvel ook ‘fout, tekortkoming’. Met bijvoorbeeld ‘Het gaat in kranten en op tv veel te vaak over de sociale media, en de politiek lijdt aan hetzelfde euvel’ is bedoeld dat de politiek dezelfde fout maakt als de media. Een variant van aan hetzelfde euvel lijden is mank gaan aan hetzelfde euvel. Mank gaan betekent letterlijk ‘mank lopen’. In figuurlijke zin betekent het ‘negatieve gevolgen ondervinden van iets, ergens last van hebben’.

Meer lezen?

• P. Weiland, Nederduitsch taalkundig woordenboek (1802-1803)
• Woordenboek der Nederlandsche Taal
• Etymologiebank (2010), Nicoline van der Sijs (samensteller)
• F.A. Stoett, Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden (1923-1925)