Wat betekent iemand een poot uitdraaien en waar komt deze uitdrukking vandaan?

Iemand een poot uitdraaien betekent ‘iemand te veel laten betalen, iemand afzetten’. Vroeger kwam ook iemand een poot uittrekken voor.

Poot betekent hier ‘been’. Iemand een poot uitdraaien is eigenlijk een grapje. De gedachte dat je iemand te veel laat betalen en dus benadeelt, wordt voor de grap gelijkgesteld met wat je een ander zou aandoen als je diens been met een draaiende beweging van de romp zou trekken: heel veel pijn en blijvende invaliditeit.

De precieze herkomst van de uitdrukking is onduidelijk. Mogelijk is het oorspronkelijk soldatentaal. In een artikel uit 1917 over de taal van soldaten wordt een poot uitdraaien/uittrekken genoemd als datgene wat soldaten ervoeren tijdens en na een zware mars. Ze werden daar zó moe van dat ze het gevoel kregen dat er een been bij hen werd uitgetrokken of -gedraaid. Hoe een poot uitdraaien in het algemene taalgebruik betrekking kon krijgen op geldzaken, is niet bekend.

In 1926 beschreef iemand in een krant hoe het voelde toen iemand anders aan een laars rukte waarin zijn been vastzat: “Bij welke operatie ik het gevoel meende te ondergaan van iemand, wien, volgens een populair Rotterdamsch gezegd[e], practisch alleen overdrachtelijk gebruikt, ‘een poot uitgedraaid wordt’.” Uit dit citaat blijkt dat een poot uitdraaien destijds nog niet erg bekend was. Er is trouwens geen bewijs te vinden dat het echt een Rotterdamse uitdrukking is.

Iemand een pootje draaien

Vroeger kwam ook de uitdrukking iemand een pootje draaien of zetten weleens voor, waarmee bedoeld werd: ‘iemand door een bepaalde beweging van je voet laten struikelen’. Je kunt ook zeggen: iemand beentje lichten of pootje haken.

Iemand een pootje draaien kon ook in figuurlijke zin betekenen dat je iemands zaken of bedrijf hinderde, bijvoorbeeld door met een stiekeme streek klanten af te pakken, met financieel nadeel voor de ander tot gevolg. Of er een verband is met een poot uitdraaien is niet bekend: de spreekwoordenboeken zeggen er niets over.

Meer lezen?

• Marc De Coster, Woordenboek van Populair Taalgebruik
• Tijdschrift Van onzen tijd, 1917
• Woordenboek der Nederlandse Taal bij poot