Waar komt de uitdrukking iemand een loer draaien vandaan?

Als iemand een loer wordt gedraaid betekent dit dat deze persoon op stiekeme wijze voorgelogen of anderszins bedonderd wordt.

Over de oorsprong van deze uitdrukking zijn de verschillende naslagwerken het niet eens. Misschien moeten we de herkomst zoeken bij de valkeniers, mensen die valken africhten en verzorgen. Valken komen niet uit zichzelf terug naar hun kooi als ze zijn losgelaten. Ze moeten dus gelokt worden. Dat gebeurt met een loer: een met zand gevulde leren buidel met een lange riem eraan. Op de buidel wordt een stukje vlees vastgemaakt. Valken eten alleen levende prooien, en de valkenier moet de vogel dus de indruk geven dat de 'prooi' nog leeft. Daarom draait hij de loer in het rond op het moment dat de vogel komt aanvliegen. De valkenier bedot de valk dus met een nepprooi.

Uit de informatie op de website van een valkenier blijkt dat valken met de loer vooral getraind worden: "Een valk die getraind is door een valkenier heeft geleerd dat zijn voedsel op een loer zit. Nadat de vogel is losgelaten en [de valkenier] zijn loer ronddraait zal de vogel 'aanvallen' gaan doen om de prooi te bemachtigen. Wanneer de valk de prooi bijna heeft geslagen, trekt [de valkenier] de loer weg en maakt de vogel weer hoogte om opnieuw een aanval te doen. Nu begrijpt u waar het spreekwoord iemand een loer draaien vandaan komt! Na zo’n vijftien tot twintig aanvallen – afhankelijk van de conditie van de vogel – laat de valkenier de vogel de prooi slaan en mag deze zijn krop vol eten: de welverdiende beloning voor zijn harde werken!"

F.A. Stoett geeft in zijn Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden een andere uitleg. Volgens hem heeft loer in deze zegswijze de betekenis 'ding van weinig waarde'; loer is een nevenvorm van luur/luier ('lap') en misschien ook van lor ('prul, vod'). Draaien zou de algemene betekenis 'in orde maken' hebben (oorspronkelijk met de bijgedachte een draaibank); wie iemand een loer draait 'bereidt' die persoon eigenlijk dus 'iets waardeloos'. De vergelijking met 'iemand voor het lapje houden' is verleidelijk. Het Woordenboek der Nederlandsche Taal geeft ook de verouderde zegswijze lorren draaien ('bedriegen'); lorrendraaier was een term waarmee bedriegers en smokkelaars werden aangeduid. Van Dale (2005) kent aan loer in een loer draaien ook de betekenis 'lap, vod' toe.