Waar komt de uitdrukking 'Het is huilen met de pet op' vandaan en wat wordt ermee bedoeld?

'Het is huilen met de pet op' wordt gezegd als iets van slechte kwaliteit is. Het betekent: 'dit is zwaar teleurstellend', 'dit is helemaal niets'. 

De herkomst van deze uitdrukking is helaas onduidelijk. De toevoeging met de pet op is een versterking, die mogelijk oorspronkelijk iets uitdrukte als 'overduidelijk', 'totaal, in alle opzichten'.

Marc De Coster verwijst in zijn Woordenboek van populaire uitdrukkingen, clichés, kreten en slogans (2002) bij 'Het is huilen met de pet op' naar 'Het is huilen en de lamp vasthouden', dat dezelfde betekenis heeft. De Coster geeft nog meer varianten: huilen met de lamp voorover, huilen met de lamp aan/uit, huilen in een pikdonkere kelder met een zwarte doek voor je kop, huilen met de klep dicht en huilen met een rietje. Het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT) geeft bij huilen de zegswijze ''t Is huilen!' (''t is narigheid, ''t is misère') en 'Je kunt niet huilen en de lamp vasthouden' ('geen twee dingen tegelijk goed doen'). Bij knudde vermeldt het WNT de zegswijzen knudde met een rietje en knudde met de pet op; de toevoegingen met een rietje en met de pet op zijn ook hier ter versterking toegevoegd.

Alleen over huilen en de lamp vasthouden is iets meer te vinden. Volgens De Coster is deze zegswijze wellicht ontleend aan het volgende: degene die vroeger de olielamp moest vasthouden zodat ook het laatste restje olie kon opbranden, kon niet tegelijkertijd iets anders doen. En dat andere was dan in dit geval: huilen. In Huizinga's Spreekwoorden en gezegden staat deze verklaring ook, samen met deze "geschiedenis" die het voorkomen van huilen in deze zegswijze moet verklaren: "Een oude man lag op zijn sterfbed; de hele familie stond er snikkend omheen, alleen een zoon stond onbewogen. Toen hem een verwijt werd gemaakt over zijn gevoelloosheid, zei hij diep verontwaardigd: 'Ik kan toch niet huilen en de lamp vasthouden?'" In het Bataviaasch nieuwsblad van 11 december 1886 wordt dit verhaal iets anders verteld: "Toen een arme jongen in Holland bij het afleggen zijner gestorven moeder het licht à la Mozes moest omhoog houden, huilde hij niet. De afleggende buurvrouw verweet hem zijn hardvochtigheid. 'lk kan', zei de jongen ter verontschuldiging, 'niet huilen en de lamp vast houden.'"