Wat betekent het uur tussen hond en wolf en waar komt deze uitdrukking vandaan?

Het uur tussen hond en wolf is een aanduiding voor de avondschemering, de periode dat het nog nét licht genoeg is om zonder kunstlicht te zien, terwijl de zon al onder is gegaan.

Tussen hond en wolf is een letterlijke vertaling van de Latijnse uitdrukking inter canem et lupum, dat ook al een benaming was voor de avondschemering. Canem is de vierde naamval van canis (‘hond’) en lupum is de vierde naamval van lupus (‘wolf’).

Mogelijk verwijst de uitdrukking naar de schemering als het moment waarop mensen een hond niet goed van een wolf kunnen onderscheiden. Er breken dus gevaarlijke uren aan. De hond staat daarbij symbool voor de dag (als helper en beschermer van de mens), terwijl de wolf staat voor het dreigende gevaar van de nacht. De schemering is een overgangsperiode die al enigszins verontrustend is: de beschermer (de hond) wil gaan rusten en het roofdier (de wolf) gaat er juist op uit, op zoek naar prooi.

Uur tussen wolf en hond

De variant het uur tussen wolf en hond komt ook weleens voor. Dat is een poëtische benaming voor de ochtendschemering.

Uur van de wolf

De uitdrukking het uur van de wolf betekent ‘het holst van de nacht’, soms specifiek: 3.00 uur ’s nachts. Filmmaker Ingmar Bergman omschreef dit uur als een soort magisch tijdstip, om de mensen alvast aan het griezelen te krijgen voor zijn horrorfilm Vargtimmen (letterlijk: ‘wolfuur’) uit 1968: het uur vlak voor het begin van de dageraad, wanneer er de meeste sterfgevallen zijn en de meeste baby’s geboren worden, de slaap het diepst is, de nachtmerries het echtst lijken, de slapelozen op hun wanhopigst zijn, en geesten en demonen het machtigst zijn.

Veel Nederlanders zullen Het uur van de wolf vooral kennen als de naam van een cultureel televisieprogramma.