Wat betekent ‘Het sop is de kool niet waard’ en waar komt dit spreekwoord vandaan?

‘Het sop is de kool niet waard’ betekent dat iets niet de moeite waard is om je er druk over te maken: het ‘verdient’ helemaal geen aandacht. Bijvoorbeeld: ‘Ik zag een foutje in de tekst van zijn lezing, maar ik zei niets: het sop was de kool niet waard.’ Daarmee bedoel je: het foutje was klein en niet relevant, dus ik begon er niet over (niemand zou er voordeel van hebben als ik er iets van zei). 

Met sop is hier eigenlijk de ‘vloeistof’ bedoeld waarin je iets kookt. Dat is meestal water, maar als het om gebraden en vervolgens gaar gesudderd vlees gaat, noem je dit kookvocht ‘jus’. Letterlijk betekent ‘Het sop is de kool niet waard’: ‘het kookvocht is niet goed genoeg voor de kool’. Het sop is dus van lage kwaliteit: het is verspilde moeite om de kool erbij te doen.

Het spreekwoord is vermoedelijk ontstaan doordat het sop werd vergeleken met ‘gedachten en emoties’ of ‘tijd en geld’ en de kool met ‘iets onbelangrijks’. De boodschap is: het is verspilde moeite om aandacht te schenken aan onbelangrijke dingen.

In oudere spreekwoordenboeken komt ook de variant ‘De zaak is het sop van de kool niet waard’ voor. Het sop van de kool is het water waarin de kool is gekookt. Als je dat aan een gerecht toevoegt, maak je het er niet smakelijker op. Ook hier is de boodschap: je hebt vast wel wat beters te doen dan (nutteloos) aandacht te geven aan iets onbelangrijks.

De kool is het sop niet waard

Een andere variant die in oudere spreekwoordenboeken voorkomt naast ‘Het sop is de kool niet waard’, is ‘De kool is het sop niet waard.’ In deze variant is de kool het mindere ingrediënt ten opzichte van het sop, waarmee dan waarschijnlijk ‘goede vleesjus’ is bedoeld. Het is zonde om over die (eenvoudige) kool het (lekkere) sop te gieten. Dat klopt op zichzelf beter met het feit dat kool bekendstond als eenvoudige kost. Het vulde de maag, maar daar was alles wel mee gezegd. Dat het zonde is om daar lekkere jus aan te verspillen, is een voor de hand liggende gedachtengang. Toch is ‘Het sop is de kool niet waard’ al lange tijd verreweg het gebruikelijkst.

In de uitdrukking iemand in zijn eigen sop gaar laten koken (‘geen zin meer hebben om aandacht aan iemand te besteden’) betekent sop ook ‘kookvocht’.