Wat betekent (het) reilen en zeilen en waar komt deze uitdrukking vandaan?
 

De uitdrukking (het) reilen en zeilen kom je vaak tegen in zinnen als ‘Ik wil alles weten over het reilen en zeilen op jullie afdeling.’ Daarmee wordt bedoeld: ‘zoals het eraan toegaat op jullie afdeling, hoe jullie er werken’. Je kunt ook zeggen: ‘Kun jij me vertellen hoe het hier reilt en zeilt?’ Dat betekent ‘hoe het er hier aan toegaat’, maar ook: ‘hoe de situatie hier is, hoe de zaken ervoor staan’.

Reilen en zeilen komt uit de scheepvaart. Waar zeilen voor staat, spreekt voor zich, maar reilen is moeilijker te plaatsen. Het is een verbastering van rijden. Dat lijkt misschien vreemd, maar je kunt ook van een schip zeggen dat het ‘aan het rijden is’. Dat betekent dat het aan het anker ligt, maar toch een op en neer gaande beweging maakt in de richting van de lengteas van het schip. Het schip gaat dus telkens iets naar voren en dan weer iets naar achteren.

De uitdrukking was vroeger dan ook zoals het rijdt en zeilt. Daarmee werd bedoeld: ‘zoals het schip zich nu eenmaal gedraagt’, ‘zoals je het schip daar ziet liggen, met alles erop en eraan’. Al in de zestiende eeuw werd de uitdrukking zoals het rijdt en zeilt algemener gebruikt, bijvoorbeeld in ‘Ik zal het leven maar gewoon nemen zoals het rijdt en zeilt.’ Dat betekende: ‘ik zal het leven nemen zoals het is, er zit nu eenmaal niets anders op’.

In de loop van de zeventiende eeuw ontstond de variant zoals het reilt en zeilt. De reden voor het vervangen van rijden door reilen is simpel: we houden erg van rijm in uitdrukkingen. Desnoods verzinnen we een nieuw werkwoord, zoals reilen. In de negentiende eeuw ontstonden de varianten laten reilen en zeilen (‘de dingen op hun beloop laten’) en het reilen en zeilen (‘de handel en wandel’, ‘het wel en wee’).