Wat betekent ‘Het loopt de spuigaten uit’ en waar komt deze uitdrukking vandaan?

Als iets de spuigaten uit loopt, dan wordt het steeds erger of steeds slechter, of gaat het te ver. Als bijvoorbeeld iemands gedrag de spuigaten uit loopt, is dat gedrag de afgelopen tijd steeds slechter geworden. Het is nu zo erg geworden dat die persoon alle normen overschrijdt: diens gedrag wekt algemeen afschuw. 

De spuigaten in deze uitdrukking zijn de gaten die in de rand van een scheepsdek zijn aangebracht. Door die gaten kan het water dat op het dek terechtkomt, weer wegstromen. Het werkwoord spuien betekent ‘lozen’, ‘(laten) wegstromen’.

‘Het loopt de spuigaten uit’ is vermoedelijk gebaseerd op de verouderde uitdrukking ‘Het bloed loopt de spuigaten uit.’ Daarmee drukte men vroeger uit dat er aan boord van een schip vreselijk werd gevochten. Al dat bloed op het scheepsdek liep dan door de spuigaten weg. Een citaat uit 1596: “(...) het menschenbloet dat tot allerweeghen de spigaeten uytliep (...)”.

Later ontstond de minder bloederige variant ‘Het loopt de spuigaten uit’, met de gedachte aan water dat van het dek wegloopt. Als het water de spuigaten uit loopt, merk je pas goed hoeveel er eigenlijk op het dek terecht was gekomen. Van daaruit kreeg ‘Het loopt de spuigaten uit’ de algemene betekenis: ‘dit is in de loop van de tijd té erg geworden, iedereen ziet nu hoe afgrijselijk het is’.

Je kunt ‘Het loopt de spuigaten uit’ als losse uitdrukking gebruiken, maar ook benoemen wát er de spuigaten uit loopt: iemands gedrag, het aantal fietsdiefstallen, de prijsstijgingen, enz.