Wat betekent ‘Het is erop of eronder’ en waar komt deze uitdrukking vandaan?

‘Het is erop of eronder’ betekent ‘óf het komt (toch nog) goed óf het gaat helemaal fout’. Deze uitdrukking gebruik je dus op een kritiek ogenblik. Als je goed handelt (of als je geluk hebt), komt alles goed, maar als je verkeerd handelt (of pech hebt), gaat het helemaal fout.

Erop staat in deze uitdrukking voor ‘het komt goed’. Met erop wordt oorspronkelijk verwezen naar ‘invloed hebben op wat er gebeurt’ en dus ook ‘ervoor kunnen zorgen dat iets lukt of goedkomt’. Deze positieve betekenis van erop zit ook in erbovenop komen (‘herstellen, beter worden’) en iemand erbovenop helpen (‘iemand helpen herstellen, iemand helpen zijn levensomstandigheden te verbeteren’).

Eronder staat juist voor ‘het gaat fout’. Het verwijst oorspronkelijk naar de machteloosheid die je voelt als je gebukt gaat onder de grillen van een ander of de willekeur van het noodlot. Deze negatieve betekenis van eronder kwam vroeger voor in eronder zitten (‘onder de plak zitten’) en eronder moeten (‘onvermijdelijk met ellende te maken krijgen’). En iemand eronder werken betekent ‘iemand ongelukkig maken, van iemand een verliezer maken’.

In ‘Het is erop of eronder’ verwijzen erop en eronder dus niet naar iets concreets, zoals een stoel of een brug, maar naar ‘de zaken zélf ten goede kunnen keren’ en ‘machteloos ten onder gaan’. Afhankelijk van de situatie heeft de uitdrukking de betekenis ‘winnen of verliezen’, ‘slagen of zakken’, ‘succes hebben of falen’, ‘lukken of mislukken’ en zelfs ‘overleven of sterven’.