Wat betekent het in Keulen horen donderen en waar komt deze uitdrukking vandaan?

Deze uitdrukking betekent tegenwoordig dat je ergens zichtbaar heel verbaasd over bent. De gedachte erachter is natuurlijk dat Keulen ruim buiten gehoorsafstand ligt, en het dus erg verbazingwekkend is als je in Nederland zou kunnen horen dat het daar dondert.

Oorspronkelijk had deze uitdrukking een andere betekenis: er werd mee aangeduid dat iemand ergens onverschillig tegenover stond. Volgens F.A. Stoett werd hij heeft het te Keulen horen donderen gelijkgesteld met het raakt zijn koude kleren niet. In het Groot Uitdrukkingenwoordenboek van Van Dale (2006) staat de volgende verklaring: het in Keulen horen donderen betekende dat de donder zo ver weg was dat je je geen zorgen hoefde te maken. Al in de zeventiende eeuw had deze zegswijze overigens ook de betekenis die we er nu aan geven; de betekenis 'ergens onverschillig tegenover staan' is in de loop van de tijd verdwenen.

Keulen komt in meer uitdrukkingen voor, net als Rome en Aken. Deze stedennamen staan dan voor 'een willekeurige oude, verre plaats'. Voorbeelden:

• Keulen en Aken zijn niet op één dag gebouwd - dit betekent: 'je kunt niet alles ineens doen, alles heeft zijn tijd nodig'; 'iets groots tot stand brengen is nu eenmaal een zaak van lange adem'.
• Zij kan Keulen en Aken wel op - dit betekent: 'zij heeft een grote eetlust'.
• Zo oud als de weg naar Rome (Aken, Keulen, Kralingen) - oftewel 'zeer oud' (soms gezegd als iets ten onrechte als nieuw wordt gepresenteerd).
• Je kunt er met/op je gat (kont) op naar Keulen rijden - wordt weleens gezegd over een mes dat heel erg bot is.