Wat betekent geld over de balk gooien/smijten en waar komt deze uitdrukking vandaan?
Geld over de balk gooien/smijten betekent: ‘geld verspillen, met geld smijten’, ‘veel te veel uitgeven (aan nutteloze dingen)’.
De oorspronkelijke vorm van deze uitdrukking was het (niet) over de balk gooien. Met de balk is daarin de balk bedoeld die in stallen boven de ruif zat. Als het vee gevoerd werd, werd er hooi in de ruif gegooid. Daarbij viel er weleens wat hooi over de balk, zeker als je het hooi slordig verspreidde. Vanuit die gedachte van achteloosheid legde men waarschijnlijk een verband tussen over de balk en ‘verspilling’. Rond 1900 ging woord geld een vast deel uitmaken van deze uitdrukking. Zo ontstond geld over de balk gooien/smijten.
Het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT) noemt nog een andere, minder waarschijnlijke verklaring. Die verklaring is ontleend aan de handel van een koopman in koren of meel. Zo’n koopman gebruikte bij de verkoop een zogeheten maat, een soort emmer, vat of bak waarin hij de juiste hoeveelheid van zijn koopwaar kon afmeten. Dwars over deze maat was een balkje vastgemaakt. De maat werd gevuld tot die ijzeren middellijn, en daarna afgestreken met een strekel (of: strijkstok; zie ook deze pagina). De koopman die de maat te vol stortte (‘het boven/over de balk gooide’) en het teveel niet afstreek, gaf meer dan hij verplicht was en verspilde dus zijn waren.
De eerste verklaring is waarschijnlijker, omdat die goed past bij een andere uitdrukking: hooi over den balk eten. Daarmee werd bedoeld: ‘smullen, jezelf volstoppen’. Ook deze uitdrukking is afgeleid van vee in een stal. Als dat een overvloed van hooi heeft, steekt het boven de balk uit die boven de ruif zit, en krijgen de dieren dus eigenlijk te veel voer. Dit is een extra aanwijzing dat de balk in geld over de balk gooien/smijten eigenlijk boven de ruif van de koeien zat.
Meer lezen?
Blij met deze uitleg?
Met een donatie van € 5 steun je Onze Taal. Bedankt!
