Wat betekent geen hoogvlieger zijn en waar komt deze uitdrukking vandaan?

Als je van iemand zegt dat hij of zij geen hoogvlieger is, wil dat zeggen dat het geen bijzonder talentvol persoon is. Het is aan de andere kant ook geen opvallende dommerik. Geen hoogvlieger zijn betekent dus ‘gemiddeld zijn, niet in positieve zin opvallen’. 

Een hoogvlieger was volgens sommige naslagwerken een bepaald soort (tamme) duif die heel hoog kon vliegen. Ook werd er weleens een leeuwerik mee bedoeld. Dit vermogen om heel hoog te vliegen, leidde tot de positieve figuurlijke betekenis ‘bijzonder zijn, opvallen’.

Naast hoogvlieger kwamen vroeger overvlieger en de uitdrukking geen overvlieger zijn voor. Met een overvlieger werd een slim en ondernemend persoon bedoeld: iemand met grote plannen en met meer lef dan anderen. Ook dit woord had waarschijnlijk oorspronkelijk betrekking op een (trek)vogel die hoog in de lucht vliegt. Geen overvlieger zijn betekende eveneens ‘gemiddeld zijn’. Hoogvlieger is overvlieger in deze betekenis al lang geleden gaan verdringen. Overvlieger komt tegenwoordig nauwelijks voor.

Highflyer

Het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT) verwijst bij hoogvlieger naar het Engelse highflyer, dat dezelfde betekenis heeft. Het WNT vermoedt dus dat hoogvlieger een vertaling is van dat Engelse woord. In Engelse naslagwerken is te vinden dat highflyer (of highflier) al in de zestiende eeuw in figuurlijke betekenissen voorkwam. Het was toen nog geen positief woord: het was een aanduiding voor iemand die té veel wilde, té hoge aspiraties had. In het Engels betekent high-flown nog steeds ‘overambitieus, streberig’. Waarschijnlijk dachten de Engelsen bij highflyer aan Icarus, een figuur uit de Griekse mythologie.

Icarus werd samen met zijn vader gevangengehouden. Zijn vader maakte vleugels voor hen beiden om te ontsnappen. Hij waarschuwde zijn zoon niet te dicht bij de zon te vliegen, maar Icarus werd overmoedig en deed dat toch. Daardoor smolt de was waarmee zijn vleugels werden samengehouden en stortte hij in zee - een treffende illustratie van de uitdrukking ‘Hoogmoed komt voor de val.’ Later kreeg highflyer/highflier in het Engels een positieve betekenis, net als het Nederlandse hoogvlieger.