Wat betekent geen blad voor de mond nemen en waar komt deze uitdrukking vandaan?

Geen blad voor de mond nemen betekent ‘vrijuit zeggen wat je vindt’, ‘je eerlijke mening geven, of de ander dat nu leuk vindt of niet’ en ook wel ‘iemand zonder omwegen vertellen wat hij allemaal fout heeft gedaan’.

Het is jammer genoeg niet duidelijk aan welk blad we oorspronkelijk moeten denken in deze uitdrukking. Het kan volgens de spreekwoordenboeken zowel een boomblad als een blad papier zijn. De uitdrukking komt al voor in het spreekwoordenboek van Carolus Tuinman (1726). Tuinman gaat ervan uit dat het eigenlijk om een boomblad gaat. Hij legt een verband met de gewoonte van toneelspelers die (voordat er maskers werden gebruikt) hun gezichten ‘bemaskerden’ met vijgenbladeren. Alleen zo durfden ze vrijuit te spelen. Wie dat niet nodig had, wie dus ‘geen (vijgen)blad voor de mond nam’, was niet bang voor eventuele onaangename gevolgen van zijn opmerkingen.

In het Duits kwam kein Blatt vor den Mund nehmen al in de dertiende eeuw voor. In Duitse spreekwoordenboeken wordt ook een verband gelegd met het theater: als de spelers onaangename waarheden uitspraken of de spot dreven met anderen, hielden ze een blad papier voor hun gezicht. Zo konden ze niet herkend worden en dus ook niet verantwoordelijk worden gehouden voor de dingen die ze hadden gezegd.

Er is nog een verklaring geopperd waarbij wordt uitgegaan van een blad papier. Als je je opmerkingen van een blad papier opleest (en dus als het ware ‘een blad papier voor je mond houdt’), heb je bij het schrijven van tevoren nagedacht over wat je wilde zeggen en hoe dat zou overkomen. Dat betekent dat je voorzichtiger en diplomatieker bent. Wie uit zijn hoofd spreekt, zal minder voorzichtig zijn.