Wat betekent eruitzien als de dood van Ieperen en waar komt deze uitdrukking vandaan?

Eruitzien als de dood van Ieperen betekent ‘er heel slecht uitzien’, ‘er mager en ongezond uitzien’.

Waarschijnlijk herinnert deze uitdrukking aan een middeleeuws schilderij waarop de dodendans (of: danse macabre) staat afgebeeld. Dat is een voorstelling waarop de dood, die wordt voorgesteld als een geraamte, mensen van elke leeftijd, stand en geslacht dansend met zich meevoert. Zo werd uitgedrukt dat voor de dood iedereen gelijk is. Hoe rijk of arm, of jong of oud je ook bent: als de dood je komt halen, moet je mee.

De dodendans was als kunstgenre opgekomen nadat er in de veertiende eeuw in West-Europa een pestepidemie had gewoed. Vermoedelijk verwijst de uitdrukking eruitzien als de dood van Ieperen naar een schilderij uit de West-Vlaamse stad Ieper (ook wel: Ieperen) waarop zo’n dodendans was afgebeeld. In het Duits bestaan er zelfs uitdrukkingen die expliciet naar bestaande schilderijen verwijzen, zoals aussehen wie der Tod im Basler Totentanz. Het is goed voorstelbaar dat ook in Ieper zo’n schilderij te vinden was, want er zijn veel van geweest in West-Europa.

Een andere verklaring van de herkomst van deze uitdrukking is dat ze rechtstreeks verwijst naar de pest die in de veertiende eeuw in Ieper woedde. Maar dat verklaart niet waarom juist Ieper wordt genoemd, terwijl de pest in heel West-Europa talloze slachtoffers maakte.