Wat betekent ergens naar kunnen fluiten en waar komt deze uitdrukking vandaan?

Als je ergens naar kunt fluiten, is het voorgoed weg of buiten je bereik. Je krijgt het dus nooit meer terug. Het kan ook betekenen dat er een kans voorgoed aan je neus voorbij is gegaan.

Deze uitdrukking is ontstaan door de gewoonte om te fluiten naar dieren als signaal dat ze naar je toe moeten komen. Eigenlijk betekent ergens naar kunnen fluiten: je kunt wel naar een weggelopen of -gevlogen dier (hond, paard, vogel) proberen te fluiten, maar als het dier niet luistert, sta je machteloos. Ergens naar kunnen fluiten is dus vooral een uiting van machteloosheid, omdat iets buiten je bereik is.

Het nafluiten hebben

Een oudere variant van deze uitdrukking is het nafluiten hebben. Die kwam al voor in een spreekwoordenboek uit 1726: “Hy heeft het nafluiten. Dat zegt men, als iets aan ymand ontsnapt is. Het fluiten word[t] gebruikt, om eenig beest weder tot zich te doen komen; maar dikwyls te vergeefs, wanneer het ontsnapt (…) is. Het zelve is: Hy heeft het nakyken.”

Het nakijken hebben

De uitdrukking het nakijken hebben komt nog steeds voor. Dan kun je alleen maar toekijken hoe iets steeds verder buiten je bereik raakt. Je gebruikt deze uitdrukking bijvoorbeeld als een overwinning je ontglipt, als je iets kwijtraakt, als je ergens niet voor in aanmerking komt of als je ergens niet aan mag meedoen.

Meer lezen?

• F.A. Stoett, Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden (1923)
• Carolus Tuinman, De oorsprong en uytlegging van dagelyks gebruikte Nederduitsche spreekwoorden, tot opheldering der vaderlandsche moedertaal (Deel II, 1727)