Wat betekent ‘Er is geen koe zo bont of er zit wel een vlekje aan’ en waar komt dit spreekwoord vandaan?

Dit spreekwoord betekent: ‘een gerucht of een roddel heeft altijd wel een kern van waarheid’. Misschien is het gerucht of de roddel wat overdreven, maar van elk praatje is wel íéts waar. Dit spreekwoord heeft dus dezelfde betekenis als ‘Waar rook is, is vuur’: een praatje komt niet zómaar de wereld in.

‘Er is geen koe zo bont of er zit wel een vlekje aan’ is eigenlijk een grapje: een bonte koe is immers nu juist een en al vlekken. Van een bonte koe zeggen dat die vast wel een vlekje zal hebben, is een understatement, een droog-komische opmerking.

F.A. Stoett vermeldt onder meer de varianten ‘Men noemt geen koe blaar of ze heeft een wit hoofd’ en ‘Men noemt geen koe blaar, of ze heeft iets bonts.’ Blaar was een benaming voor een (zwarte, rode, grijze of bonte) koe met een witte kop of witte plekken op haar kop. In deze varianten zit hetzelfde droge grapje verborgen: een koe die blaar genoemd werd, werd nu juist zo genoemd omdát ze zo’n opvallende witte of bonte kop had.

Niemand is volmaakt

‘Er is geen koe zo bont of er zit wel een vlekje aan’ komt ook al tientallen jaren voor in de betekenis ‘niemand is volmaakt’. Men is het spreekwoord dus op een andere manier als een droogkomisch grapje gaan gebruiken: als iemand overduidelijk vol fouten zit, is het nu eenmaal gemakkelijk een foutje aan te wijzen.

Er is geen koe zo zwart ...

Er bestaat nog een vergelijkbaar spreekwoord: ‘Er is geen koe zo zwart of er is wel een vlekje aan.’ Dat betekent letterlijk: ‘ook een geheel zwarte koe heeft altijd ergens wel een wit vlekje’. Dat ene vlekje staat dan in figuurlijke zin voor een ‘onvolmaaktheid’. Maar ‘Er is geen koe zo zwart of er is wel een vlekje aan’ kan ook juist betekenen: ‘niemand is helemaal slecht’. Zelfs als er op iemands karakter van alles aan te merken is, is er toch nog wel een kleine goede eigenschap te vinden.