Waar komt de vermoorde onschuld spelen vandaan en wat betekent het?

Als iemand ervan verdacht wordt iets verkeerds te hebben gedaan, kan hij ervoor kiezen de vermoorde onschuld te spelen. Dan reageert hij verbaasd of zelfs verontwaardigd: hij zou zoiets nóóit doen! Meestal is dit vooral een tactiek om zichzelf vrij te pleiten en heeft hij wel degelijk iets fout gedaan. Ook de variant de beledigde onschuld spelen komt voor.

De vermoorde onschuld spelen is waarschijnlijk ontstaan onder invloed van een toneelstuk van Vondel: Palamedes oft vermoorde onnooselheyd (= ‘onschuld’) (1625). Dit stuk was een reactie op de terechtstelling van Johan van Oldenbarnevelt in 1619. Vondel vond dat Van Oldenbarnevelt onschuldig was, en dus niet ter dood had mogen worden gebracht. Het verhaal van Palamedes sluit hierbij aan.

De Griekse held Palamedes kwam in de Trojaanse Oorlog in conflict met een andere Griekse held: Odysseus. Odysseus probeerde zich namelijk te onttrekken aan de Trojaanse Oorlog door te doen alsof hij krankzinnig was. Palamedes ontmaskerde hem. Odysseus nam daarna wraak: hij verstopte een brief (zogenaamd van een Trojaan) en wat goud in de tent van Palamedes. Op grond hiervan dachten de Grieken dat Palamedes zich door de Trojanen had laten omkopen. Daarop werd hij (onschuldig) ter dood gebracht.

De vermoorde onschuld (‘het onschuldige slachtoffer van een gemeen complot’) werd vermoedelijk dankzij het stuk van Vondel een vaste verbinding. Zo kon de uitdrukking de vermoorde onschuld spelen ontstaan. Wie dat doet, doet alsof hij een onschuldig lam is dat groot onrecht wordt aangedaan.