Wat betekent de pijp aan Maarten geven en waar komt deze uitdrukking vandaan?
 

De pijp aan Maarten geven betekent ‘het opgeven, het bijltje erbij neergooien, ergens mee stoppen’ en ‘doodgaan’. De herkomst van deze uitdrukking is helaas niet bekend. Ze komt zeker al vanaf de negentiende eeuw voor. Het lijkt erop dat de pijp aan Marten geven de oudste variant is. Bovendien lijkt de uitdrukking in Vlaanderen te zijn ontstaan.

De pijp aan Maarten geven is vooral bekend geworden als wielerjargon. De uitdrukking heeft daarin betrekking op wielrenners die uitvielen in een wedstrijd: ze gaven het op en moesten plaatsnemen in de bezemwagen. Wielercommentator Barend Barendse maakte deze uitdrukking in de jaren zestig van de twintigste eeuw populair bij het grote publiek in Nederland.

Sint-Maarten?

Om welke Maarten het eigenlijk gaat, is helaas niet duidelijk. Een mogelijke verklaring is dat de pijp aan Maarten geven teruggaat op een Duitse traditie, die onder meer ook in (Nederlands) Limburg bekend is. Met Sint-Maarten – en in Limburg op 5 december – bakken de mensen een Sint-Maartenpop. Die pop wordt ook voorzien van een pijp. Deze pijp zou oorspronkelijk een bisschopsstaf zijn geweest. Wat onduidelijk blijft, is waarom de pijp aan Maarten geven dan de betekenissen ‘sterven, opgeven’ kreeg.

Andere verklaringen die weleens zijn genoemd: 

• het feit dat in maart veel oude mensen zouden sterven (zij overleven dus de maand maart niet);
• het feit dat maart de vastenmaand is, waarin vroeger ook niet gerookt werd;
• de ‘pijpers’ (= blazers) op een bruiloft die hun pijp (= muziekinstrument) aan de ‘maarte’ (= dienstmeid) geven om zichzelf vervolgens ook in het feestgedruis te storten.

Maarten Luther?

Taalkundige Jan Stroop heeft de mogelijkheid geopperd dat de Maarten in deze uitdrukking Maarten Luther is. Pijp zou dan een verbastering van pij zijn. Maarten Luther hing zijn (katholieke) pij immers aan de wilgen. Het is mogelijk dat je pij aan Maarten geven ging betekenen: ‘het katholieke geloof afzweren’, en later nog algemener: ‘ergens mee stoppen’.

Casser sa pipe?

Het Frans kent de uitdrukking ‘casser sa pipe’ (‘zijn pijp breken’) voor ‘doodgaan’. Als er al een verband met de pijp aan Maarten geven zou zijn, blijft nog steeds onduidelijk wie Maarten is.

Een andere uitdrukking die ‘ergens mee stoppen’ betekent, is ergens de brui aan geven.