Wat betekent de lat hoger leggen en waar komt deze uitdrukking vandaan?

De lat hoger leggen betekent ‘hogere eisen stellen dan eerder’ of ‘betere prestaties eisen dan eerder’. Ook de lat lager leggen komt voor; dat betekent juist ‘minder hoge eisen stellen’, ‘minder hoge prestaties verwachten’. Verder bestaan de varianten de lat te laag leggen en de lat te hoog leggen. Dat betekent dat er té lage of juist té hoge eisen worden gesteld.

Deze uitdrukkingen komen uit de atletiekwereld: het gaat om de lat waar hoogspringers overheen moeten springen. Als ze de lat steeds laag (laten) leggen, komen ze er makkelijk overheen. Maar ze verbeteren zichzelf dan niet. Door de lat telkens hoger te (laten) leggen, dagen ze zichzelf uit.

In de loop van de twintigste eeuw kreeg de lat hoger leggen ook een figuurlijke betekenis: ‘hogere eisen stellen, telkens meer vragen’. In 1939 stond bijvoorbeeld in een krant over onderhandelingen tussen Russen en Britten: “Te Moskou doemt de eene hindernis na de andere op. Nauwelijks ziet het er naar uit, dat de Britten met een flinken aanloop den sprong wel zullen halen, of de Russen leggen de lat voor de zooveelste maal een streepje hooger.” 

Tegelijkertijd is er natuurlijk een grens aan wat iemand kan. Voor elke hoogspringer komt het moment waarop de lat – in een bepaalde wedstrijd of definitief – te hoog ligt: hij of zij komt er niet overheen. En zo is het ook in het leven: iemand kan blijven proberen iets te bereiken, maar als het echt onhaalbaar is, kun je de lat soms beter iets lager leggen.