Wat betekent de hand lichten met iets en waar komt deze uitdrukking vandaan?

Als je de hand licht met bepaalde regels, dan houd je je er niet aan. Ergens de hand mee lichten kan ook betekenen dat je je ergens gemakkelijk van afmaakt en niet stilstaat bij de gevolgen. Ook degene die regels zou moeten handhaven, kan daar de hand mee lichten: dan let hij niet goed op of anderen zich eraan houden. 

Lichten betekent in deze uitdrukking ‘minder zwaar maken’. De hand lichten betekende dus eigenlijk ‘de hand lichter maken’. Het ging er letterlijk om dat je de druk van je hand (waarmee je iets vast- of tegenhield) verminderde. Figuurlijk werd het ‘verminderen van de druk’ opgevat als ‘niet streng vasthouden aan eisen of regels’. 

De hand lichten met iets kwam in figuurlijke zin het eerst voor in de handel. De betekenis was ‘minder vragen dan eigenlijk de marktprijs is’. Dat klinkt neutraal of zelfs positief. Maar de hand met iets lichten kreeg in de loop van de tijd een negatievere betekenis: ‘niet streng vasthouden aan een prijs’ werd ‘het niet zo nauw nemen met de afspraken’ en ‘je niet houden aan regels en bepalingen, fraude plegen’.

De hand weten te zwaren en te lichten

Vroeger bestond ook nog de uitdrukking de hand weten te zwaren en te lichten. Dat betekende eigenlijk: ‘aanvoelen wanneer je de prijs van je goederen kunt verhogen of moet verlagen’. In figuurlijke zin werd dit: ‘weten wanneer je streng kunt of moet zijn en wanneer juist soepel’ en ook ‘weten te geven en te nemen’.