Wat betekent buiten westen raken en waar komt deze uitdrukking vandaan?

Als je buiten westen raakt, verlies je je bewustzijn. Je valt dus flauw.

Deze uitdrukking is afkomstig uit de zeevaart. Als een schip buiten westen was, was het in westelijke richting uit de koers geraakt. De bemanning wist dus niet meer waar het schip zich bevond. In de uitdrukking buiten westen raken ging het er oorspronkelijk om dat iemand in mentale zin de koers was kwijtgeraakt. De betekenis was aanvankelijk ‘buiten zinnen zijn, buiten zichzelf zijn’, ‘in de war zijn’. De huidige betekenis ‘buiten bewustzijn zijn’ was overigens ook al in de zeventiende eeuw in gebruik. Buiten westen raken was dus in letterlijke zin een verwarrende toestand en mogelijk een gevaarlijke zaak voor een schip en zijn bemanning, en in figuurlijke zin voor de persoon die in de war was of het bewustzijn had verloren.

Het Woordenboek der Nederlandsche Taal vergelijkt buiten westen zijn met van streek zijn, waarin streek de betekenis ‘koers’ heeft. Van streek zijn betekende dus eigenlijk ook ‘de koers kwijt zijn’ en later ‘van je stuk zijn’. Van de kaart zijn lijkt ook op de zeevaart terug te gaan, maar dat is niet zeker: de kaart in deze uitdrukking kan ook uit het kaartspel komen.