Wat betekent zich verspreiden als een lopend vuurtje en waar komt deze uitdrukking vandaan?

Als je zegt dat iets zich verspreidt als een lopend vuurtje, bedoel je dat iets in heel korte tijd overal bekend wordt. Een zin als ‘Het nieuws verspreidde zich als een lopend vuurtje’ betekent dat het nieuws zich heel snel verspreidde, zodat al snel iedereen ervan afwist. Je kunt ook zeggen: ‘Het nieuws ging rond als een lopend vuurtje.’

Met een lopend vuurtje is in deze uitdrukking oorspronkelijk een brandende lont bedoeld die naar een vat buskruit loopt om dat te laten ontploffen. De uitdrukking is ontstaan doordat het ‘vuurtje’ – het vlammetje – van een aangestoken lont zich razendsnel verplaatst.

Een lopend vuur(tje) wordt al eeuwenlang figuurlijk gebruikt. Het oudste voorbeeld is te vinden in het treurspel Gebroeders uit 1640 van Vondel. Vondel schreef: “Zijn yver brandt, gelijck een loopend vier, en vlieght terstont door ’t gantsche rijck” (‘Zijn ijver brandt als een lopend vuur en vliegt razendsnel door het hele rijk’).

In een uitdrukkingenboek uit 1727 staat de variant “’t Gaat voort als een loopend vuurtje.” Daarbij wordt uitgelegd dat deze uitdrukking betrekking heeft op “loopende tydingen en straatmaaren”. Daarmee is bedoeld: nieuwtjes en praatjes van de straat die iedereen aan elkaar doorvertelt en die zich zo heel snel verspreiden.

Bronnen:

• F.A. Stoett
• Carolus Tuinman (p. 218-219)
• Etymologiebank
• Woordenboek der Nederlandsche Taal